ΤΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ

Η κρίση βαθαίνει, άνθρωποι χάνουν την δουλειά τους. Λεφτά …δεν υπάρχουν! Τα δύο μοντέλα που συγκρούστηκαν τον 20^ο αιώνα βρίσκονται σε βαθειά κρίση:

• Οι κρατικά ελεγχόμενες οικονομίες του υπαρκτού σοσιαλισμού, κατέρρευσαν από διαφθορά, αυταρχισμό και κακή ποιότητα ζωής.
• Η «ελεύθερη» αγορά, μετέτρεψε όλα τα αγαθά σε εμπορεύματα με λίγους κεφαλαιούχους να συσσωρεύουν πλούτο σε βάρος της συντριπτικής πλειονότητας του πληθυσμού. Οικονομικά ασθενέστεροι αποκλείονται από αγαθά αυτονόητα πριν 20 χρόνια, όπως η υγεία, η παιδεία και η ασφάλιση. Στο όνομα του κέρδους απειλούνται αγαθά που δανειστήκαμε από τα παιδιά μας, όπως τα υπόγεια νερά ή ο ενάλιος πλούτος.

Η  ζοφερή πραγματικότητα επιβάλει την αυτοοργάνωση των πολιτών και την ανάπτυξη νέων οικονομικών μοντέλων. Με αφορμή το κίνημα της πατάτας θέλουμε να δείξουμε με αυτό το αφιέρωμα, ότι ανάμεσα στον κρατικό συγκεντρωτισμό και την ιδιωτική κερδοσκοπία υπάρχει άφθονος χώρος. Τα πράσινα κινήματα παγκόσμια, από το στάδιο του ακτιβισμού, ωριμάζουν και γίνονται εναλλακτικές οικονομικές πρακτικές  για την πλειοψηφία των πολιτών. Αξίζει λοιπόν να δούμε αυτές τις πρακτικές που αφορούν όλους μας:

ΑΜΕΣΗ ΣΧΕΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ

Το κίνημα της πατάτας είναι μόνο μία αποσπασματική πρακτική αγοράς προϊόντων από τον παραγωγό. Στην Γαλλία εδώ και δεκαετίες, σε αρκετές γειτονιές πόλεων, ομάδες πολιτών προαγόραζουν την ετήσια παραγωγή αγροτών. Ο αγρότης μερικές φορές τον μήνα παραδίδει στους πελάτες του τις προσυμφωνημένες ποσότητες. Οι καταναλωτές και τα παιδιά τους επισκέπτονται το αγρόκτημα, βλέπουν πώς καλλιεργείται η γη. Η παρακολούθηση τις διαδικασίας εξασφαλίζει καλύτερη ποιότητα ενώ ο χρόνος ανάμεσα στην παραγωγή και την κατανάλωση ελαχιστοποιείται.

Στις ΗΠΑ μικρές φάρμες πουλάνε καθημερινά το γάλα που έχουν παραγγείλει συγκεκριμένοι πελάτες. Έτσι ο παραγωγός γνωρίζει εκ των προτέρων πόσο γάλα θα πουλήσει. Το γάλα αυτό είναι πολύ χαμηλής επεξεργασίας και άρα υψηλότατης θρεπτικής αξίας, καταναλώνεται σε ημερήσια βάση, έχει ελάχιστα κόστη συσκευασίας και διαχείρισης. Η πώληση κρατά ελάχιστα αφού πραγματοποιείται σε ραντεβού. Στην Γαλλία ορισμένοι γαλακτοπαραγωγοί εγκαθιστούν αυτόματους πωλητές που τους τροφοδοτούν καθημερινά με ένα δοχείο γάλακτος. Οι πελάτες τοποθετούν ένα καθαρό γυάλινο μπουκάλι και αφού καταβάλλουν το αντίτιμο, ο αυτόματος πωλητής το γεμίζει με γάλα. Με διαδικτυακό τρόπο ο παραγωγός παρακολουθεί την επάρκεια του γάλακτος, ώστε να επανατροφοδοτήσει εάν χρειαστεί την συσκευή.

Η παραδοσιακή λαϊκή έχει κόστος για τον παραγωγό: Δεν ξέρει πόσο θα πουλήσει, ενώ η τιμή καθορίζεται από την προσφορά και την ζήτηση. Αφιερώνει ολόκληρη μέρα και εάν υπάρχει υπερπροσφορά, κινδυνεύει να επιστρέψει με απούλητο προϊόν. Τελικά ο μόνος που μπορεί να του εξασφαλίσει σταθερή τιμή για μεγάλες ποσότητες είναι ο χονδρέμπορος και έτσι ξεκινά ο κύκλος του εκβιασμού και της αισχροκέρδειας. Ταυτόχρονα αυξάνεται το κόστος αποθήκευσης προϊόντων που μένουν ακόμα και μήνες στα ψυγεία. Μεγάλο μέρος τους καταλήγει στα σκουπίδια. Αντίθετα το διαδίκτυο ανοίγει απεριόριστες δυνατότητες επικοινωνίας παραγωγών και καταναλωτών και ελαχιστοποίησης του κόστους αποθήκευσης και διάθεσης.

ΑΣΤΙΚΑ ΠΕΡΙΒΟΛΙΑ

Σε όλες τις μεγαλουπόλεις υπάρχουν αδόμητες εκτάσεις, που αξίζει να καλλιεργηθούν. Ίσως οι νεόκοποι αστοί  νεοέλληνες ξαφνιαστούμε μαθαίνοντας ότι στον υπόλοιπο ανεπτυγμένο κόσμο τα αστικά περιβόλια έχουν ιστορία δεκαετιών. Είτε ως κοινωνικά κινήματα ενίσχυσης του εισοδήματος των φτωχών, είτε ως χαλαρωτική επαφή με την γεωργία, τα αστικά περιβόλια γνωρίζουν άνθιση σε δεκάδες μεγαλουπόλεις όπως το Λος Άντζελες ή το Βερολίνο.

Πέρα από το οικονομικό υπάρχουν πρόσθετα οφέλη: Τα αστικά περιβόλια παράγουν τρόφιμα εξαιρετικής ποιότητας χωρίς φυτοφάρμακα. Βελτιώνουν το μικροκλίμα της περιοχής. Ελαχιστοποιούν τον όγκο των σκουπιδιών, αφού οι καλλιεργητές κάνουν τα οργανικά απορρίμματα κομπόστ για το περιβόλι τους. Στην Ελλάδα αυτές τις πρακτικές, μόλις μία γενιά πριν ήταν καθεστώς: Η γλαστρούλα με τα μυριστικά και ο λαχανόκηπος πλάι στην κουζίνα, ήταν κανόνας και όχι εξαίρεση. Εύκολα θα αναβιώσουμε τέτοιες πρακτικές. Οι γιαγιάδες θα μας κάνουν με μεγάλη χαρά …εντατικά σεμινάρια.

http://www.facebook.com/pages/αστικά-περιβόλια/134478703275361

ΔΙΚΑΙΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

Η άμεση σχέση με τους παραγωγούς δεν είναι πάντα εφικτή. Πολλά αγαθά προέρχονται από περιοχές του τρίτου κόσμου. Άρα δεν είναι δυνατόν να εξαλειφθούν οι μεσάζοντες.

Προϊόντα που δεν τρώγονται, όπως ο καφές ή το βαμβάκι, οδήγησαν τους παραγωγούς στην εξαθλίωση. Χρονιές με υπερπαραγωγή οι τιμές έπεφταν δραματικά και παραγωγοί αναγκάστηκαν να πουλήσουν την γη τους σε τοκογλύφους.

Σε αυτή την πραγματικότητα απαντά το κίνημα του Fair Trade που αγοράζει τα προϊόντα των παραγωγών σε μία δίκαιη τιμή, σε σχέση με την τελική τιμή που πλήρωνε ο καταναλωτής. Παράλληλα παροτρύνει τους παραγωγούς πέρα από τον καφέ, να καλλιεργούν βασικά είδη διατροφής, εξασφαλίζοντας την τροφή τους, όπως και να παράγουν προϊόντα τοπικής χειροτεχνίας.

Σήμερα περισσότεροι από ένα εκατομμύριο παραγωγοί είναι συνεταιρισμένοι σε οργανισμούς δίκαιου εμπορίου, όπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα www.fairtrade.gr  και στην συνέντευξη του Ρούντι Νταλβάι στην Ελευθεροτυπία http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=275239

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ ΝΟΜΙΣΜΑ-ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΧΡΟΝΟΥ

Με την Ελλάδα μπροστά στη χρεοκοπία, η σύγκρουση ανάμεσα στους οπαδούς του ευρώ και τους οπαδούς της δραχμής εντείνεται. Οι πρώτοι επιμένουν ότι η έξοδος από το ευρώ θα εκτινάξει το κόστος των εισαγόμενων πρώτων υλών, θα προκαλέσει σοβαρή έλλειψη αγαθών και οικονομικό πανικό. Οι οπαδοί της δραχμής τονίζουν ότι, εάν δεν κοπεί νόμισμα που να αυξήσει την ρευστότητα και να τονώσει την οικονομία, η χρεοκοπία είναι αναπόφευκτη. Ωστόσο ανάμεσα στις δύο αυτές εκδοχές υπάρχει μία τρίτη: Τα τοπικά Συστήματα Ανταλλακτικού Εμπορίου, που έχουν μακρόχρονη και επιτυχημένη ιστορία σε δεκάδες χώρες. Στις ΗΠΑ την εποχή του κραχ κυκλοφορούσαν πολλά είδη δολαρίων. Τα τοπικά νομίσματα δεν εντάσσονται στο εθνικό και χρηματιστικό σύστημα και δεν μπορούν να αποταμιευτούν ή να επενδυθούν. Για παράδειγμα, ένας εργαζόμενος σε τοπικό μηχανουργείο πληρώνεται με 700€ και παίρνει επιπλέον 300 τοπικές δραχμές με τις οποίες αγοράζει προϊόντα από τοπικούς παραγωγούς. Αυτοί με τις δραχμές μπορούν να πληρώσουν το τοπικό μηχανουργείο. Έτσι δημιουργείται μία επιπρόσθετη ρευστότητα που ενισχύει την τοπική οικονομία. Με αντίστοιχη επιτυχία λειτουργούν τράπεζες χρόνου. Είναι ιδανικές λύσεις για ανέργους, που μπορούν να προσφέρουν χρόνο εργασίας και να τον ανταλλάξουν με αγαθά ή υπηρεσίες που δεν έχουν χρήματα να πληρώσουν

Ενώ συναντάμε τοπικά νομίσματα σε δεκάδες χώρες όπως η Βρετανία, η Ισπανία ή ακόμα και η Ελβετία, στην Ελλάδα η λύση αυτή σχεδόν αγνοείται. Εξαιρετικά ελπιδοφόρα δουλειά κάνει η εναλλακτική κοινότητα Πελίτι στην ιστοσελίδα της οποίας μπορούμε να βρούμε ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τα τοπικά νομίσματα: http://www.peliti.gr/pages/diktia_sinalagis.htm

ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΟΤΗΤΑΣ

Την εποχή της νόσου των τρελών αγελάδων αποκαλύφθηκε ένας «παραλογισμός»: Η Βρετανία εξάγει μοσχαρίσιο κρέας στην Αργεντινή που … εξάγει μοσχαρίσιο κρέας στην Βρετανία, ενώ και στις δύο χώρες η τοπική παραγωγή υπερκαλύπτει τις τοπικές ανάγκες.  Αυτή η δραστηριότητα αν και προσφέρει θέσεις εργασίας και παράγει χρήμα, σπαταλά πετρέλαιο χωρίς να συνεισφέρει κανένα αγαθό. Ουσιαστικά στηρίζεται στην επιδότηση των ναυτιλιακών καυσίμων σε σχέση με την υπερφορολόγηση του ντίζελ. Πιθανά η μεταφορά ενός κιλού κρέατος από την Νέα Ζηλανδία στον Πειραιά με πλοίο, να κοστίζει λιγότερο από την  μεταφορά με νταλίκα από το Νευροκόπι.

Είναι σοβαρό λάθος να αξιολογούμε μία δραστηριότητα μόνο με χρηματικά κριτήρια. Η ενίσχυση της τοπικής οικονομίας προσφέρει πολλαπλά πλεονεκτήματα: Ο τοπικός παραγωγός θα αγοράσει αγαθά, θα στείλει το παιδί του σχολείο, θα πληρώσει τον τοπικό γιατρό. Αντίθετα τα χρήματα των εισαγόμενων προϊόντων χάνονται, εκτός και εάν αναπληρώνονται από αντίστοιχες εξαγωγές. Αυτό όμως στην Ελλάδα δεν συμβαίνει. Θα μπορούσαμε να πούμε, ότι το εμπορικό έλλειμμα είναι πολύ πιο επικίνδυνο πρόβλημα από το δημόσιο έλλειμμα.

Ιστορικά έχει αποδειχθεί αδιέξοδη η στήριξη της τοπικής παραγωγής με τεχνητούς τρόπους όπως δασμούς. Τα τοπικά προϊόντα πρέπει να είναι εφάμιλλα με τα ξένα για να τα προτιμάνε οι καταναλωτές. Από την άλλη είναι εξαιρετικά άδικο να πριμοδοτούνται τα ξένα προϊόντα με ευνοϊκές ρυθμίσεις υπέρ των διεθνών μεταφορών.

ΗΘΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ

Ηθική και τράπεζες δεν μοιάζει να έχουν σχέση, ωστόσο η ηθική τράπεζα είναι μία πραγματικότητα. Από το Μπαγκλαντές, όπου ο νομπελίστας τραπεζίτης των φτωχών Μοχάμετ Γιουνούς ίδρυσε την Grammeen, μέχρι την Banca Etika της γειτονικής μας Ιταλίας η συνταγή είναι απλή: Δεν χρηματοδοτούμε με κριτήριο την περιουσία και τις εγγυήσεις αλλά βιώσιμες προτάσεις  που δεν απειλούν την φύση και την κοινωνία. Δεν τοκίζουμε με βάση το χρηματοπιστωτικό περιβάλλον αλλά με βάση την δυνατότητα του οφειλέτη. Στις καλές στιγμές πληρώνει περισσότερα και στις δύσκολες λιγότερα. Θα έλεγε κανείς ότι μία τέτοια τράπεζα έχει μεγάλο ρίσκο. Ο Μοχάμετ Γιουνούς ισχυρίζεται το αντίθετο: «Οι συμπατριώτες μου ξέρουν, ότι η τράπεζα αυτή είναι η μόνη τους ελπίδα. Έτσι μόνο εάν πραγματικά αδυνατούν να πληρώσουν, γίνονται ασυνεπείς. Στην πράξη η τράπεζα μου έχει λιγότερες επισφάλειες από τις κλασσικές τράπεζες.

Η Ελλάδα είναι δυστυχώς και εδώ ουραγός. Δεκάδες πολίτες προσπαθούν να ξεπεράσουν τα γραφειοκρατικά εμπόδια:

 http://www.facebook.com/pages/Ηθική-Τράπεζα-Banca-Etica/77731447241 Ενδιαφέρουσα δουλειά για την ίδρυση μίας κοινωνικής τράπεζας και στην Ελλάδα έχει κάνει και η ομάδα Fantomas http://fantomas.gr/?page_id=3284

Σκεπτικιστές επιμένουν, ότι η ηθική τράπεζα δεν παύει να είναι μία τράπεζα. Κανείς δεν έχει αντίρρηση. Όμως όταν αγοράζουμε οποιοδήποτε αγαθό, απαιτούμε να μην είναι επικίνδυνο για την υγεία μας, να έχει εύλογη τιμή και η επιχείρηση που το παράγει να σέβεται τους νόμους. Έτσι και όταν συναλλασσόμαστε με χρήμα (αναγκαστικά δηλαδή με τράπεζες) θα έπρεπε να έχουμε τις ίδιες απαιτήσεις. Ποτέ δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι τα τραπεζικά κεφάλαια δεν είναι τίποτα περισσότερο από χρήματα μας και έχουμε λόγο στην μη «τοξική» χρήση τους.

ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ

Ανώτατο στέλεχος την πορτογαλικής ασφαλιστικής εταιρίας IMPERIO σχολιάζοντας την απαράδεκτη τακτική ελληνικών ασφαλιστικών, που ταλαιπωρούν τους πελάτες και τρενάρουν τις αποζημιώσεις, είχε πει: «Ο βασικός υπαίτιος για την κακή αυτή κατάσταση είναι …οι ίδιοι οι ασφαλισμένοι! Στην Πορτογαλία, ενώ για 10ετίες είχαμε δικτατορία, σήμερα περισσότεροι από το 90% του ενεργού πληθυσμού είναι οργανωμένοι σε καταναλωτικές οργανώσεις. Και στην Πορτογαλία κάποιες εταιρίες ακολούθησαν τέτοιες πρακτικές απέναντι στους πελάτες τους. Μετά από καταγγελίες αδικημένων πελατών, οι καταναλωτικές οργανώσεις ζήτησαν από τους ασφαλισμένους να διακόψουν τα συμβόλαια τους σε αυτές τις εταιρίες. Σε λιγότερο από 6 μήνες οι εταιρίες αυτές είχαν χάσει το 70% των πελατών τους!!!!

Η Κ.R είναι Ελληνίδα που ζούσε στις ΗΠΑ όταν η τιμή του καφέ ανέβηκε παράλογα. Η Κ.R. σε ένα Σούπερ Μάρκετ έβαλε ένα πακέτο καφέ στο καρότσι της. Δύο νεαρές ακτιβίστριες την πλησίασαν ευγενικά, έβγαλαν τον καφέ από το καρότσι και της εξήγησαν ότι δεν πρέπει να αγοράσει καφέ μέχρι οι εταιρίες να μειώσουν τις τιμές. Σε λίγες μέρες η τιμή του καφέ είχε επανέλθει σε φυσιολογικά επίπεδα.

Στην Ελλάδα μόνο το 2% είμαστε γραμμένοι σε καταναλωτικές οργανώσεις. Το ΚΚΕ θεωρεί το μποϋκοτάζ συντηρητική ενέργεια που αποπροσανατολίζει τους πολίτες από την πραγματική πάλη ενάντια στον καπιταλισμό! Δεν χρειάζεται λοιπόν να αναρωτηθούμε γιατί αγοράζουμε τα ίδια ή και χειρότερα προϊόντα μέχρι και 120% ακριβότερα από την μέση τιμή της Ε.Ε.

ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ

Αξίζει να διαβάσετε την ιστορία της Montragon  http://www.mondragon-corporation.com/ENG/Co-operativism/Co-operative-Experience/Historic-Background.aspx

Ο Βασκικός αυτός συνεταιρισμός απασχολεί σήμερα περίπου 84.000 υπαλλήλους σε ολόκληρο τον κόσμο. Η συντριπτική τους πλειονότητα είναι συνέταιροι στην εταιρία και συμμετέχουν στην λήψη των αποφάσεων.

Η Mondragon είναι ίσως η καλύτερη απόδειξη, ότι η συνεταιριστική επιχειρηματικότητα για κανένα λόγο δεν έχει αναγκαστικά την μοίρα των κρατικοδίαιτων γεωργικών συνεταιρισμών που έχουν μεγάλη ευθύνη για την παρακμή της αγροτικής παραγωγής στην Ελλάδα. Ωστόσο το μέγεθος δεν είναι μέτρο της επιτυχίας. Εκατοντάδες μικροί παραγωγοί στην Ευρώπη, μέσω συνεταιριστικών επιχειρήσεων, τυποποιούν τα προϊόντα τους και αποκτούν πρόσβαση στις διεθνείς αγορές.

ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ

Όσοι ταξιδεύουν στην Σουηδία θα συναντήσουν τα Σουπερ Μάρκετ KONSUM. Τα KONSUM που ιδρύθηκαν το 1899 κατέχουν το 25% περίπου του Σουηδικού λιανεμπορίου. Ούτε καπάτσοι επιχειρηματίες, ούτε κάποια πολυεθνική βρίσκονται πίσω από τον όμιλο, που ανήκει σε περισσότερους από 3.000.000 καταναλωτές. Μικρότεροι καταναλωτικοί συνεταιρισμού ελέγχουν μαζί με τον KONSUM το 55% την Σουηδικής αγοράς. Δυστυχώς η ελληνική εμπειρία είναι εντελώς αντίθετη: Ένας αντίστοιχος συνεταιρισμός ιδρύθηκε στην Βόρεια Ελλάδα την δεκαετία του90 και κατέληξε στα δικαστήρια.

Από τον πρώτο νόμο για τους συνεταιρισμούς το 1914, έχει κυλήσει ένας αιώνας. Αξίζει να διαβάσουμε απόσπασμα της εισήγησης του τότε υπουργού εθνικής Οικονομίας Μιχαλακόπουλου:

Η τιμή των γεωργικών ιδία, αλλά και των βιομηχανικών προϊόντων, υφίσταται δυσανάλογον επαύξησιν από του τόπου της παραγωγής μέχρι του τόπου της καταναλώσεως, ενώ συνήθως ελάχιστον μόνον ποσοστόν της επαυξήσεως ταύτης δικαιολογείται εκ των εξόδων μεταφοράς και άλλων πραγματικών εξόδων. Το πλείστον της υπερτιμήσεως αποκερδαίνεται υπό διαφόρων προσώπων μεσαζόντων μεταξύ του παραγωγού και του καταναλωτού επί προφανεί ζημία αμφοτέρων. Ούτω ο γεωργός πωλεί τα προϊόντα τους εις ταπεινήν τιμήν εις τον έμπορον, όστις μεταπωλεί αυτά χονδρικώς εις την αγοράν, μίαν ή και πλείονας διαμέσους, οπόθεν διάφοροι έμποροι και μεταπράται τα προμηθεύονται και μετοχετεύουσιν εις λιανικήν κατανάλωσιν.

 Μπορούμε μοιρολατρικά και σχεδόν ρατσιστικά να δεχθούμε, ότι είμαστε «κωλο-λαός» και τα παραπάνω δεν γίνονται εδώ. Αυτή η επίκληση της «κεκτημένης» συνήθειας είναι μεγάλο λάθος. Πριν 10 χρόνια στην Ιρλανδία έλεγαν ότι οι Ιρλανδοί που είναι οι χειρότεροι βρωμιάρηδες δεν θα πετύχει ποτέ η ανακύκλωση. Σήμερα η Ιρλανδία είναι από τις πρώτες χώρες της Ευρώπης με περισσότερο από 80% ανακύκλωση.

Είναι στο χέρι μας να αλλάξουμε στάση και πρακτικές. Το χρωστάμε στον εαυτό μας, τον τόπο μας και τα παιδιά μας.