ΚΥΚΛΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Πυλώνας αγροτικής ανάπτυξης

Δεμένοι από την νεολιθική εποχή με τη φύση οι ψαράδες του Reine
Από Wikipedia

Αξιότιμες διακεκριμένες και διακεκριμένοι προσκεκλημένοι, κυρίες και κύριοι*.

Ξεκινώντας θέλω να ευχαριστήσω θερμά τους διοργανωτές για την ευγενική τους πρόσκληση και την ευκαιρία που μου δίδεται να μοιραστώ μαζί σας λίγες σκέψεις.

Θεωρώ ότι έχει γίνει πλέον κτήμα σε όλους τους παράγοντες της οικονομίας και της παραγωγής, ότι η κυκλική οικονομία δεν είναι απλά μία ακόμα ευκαιρία για παραγωγή πλούτου. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, είναι η τελευταία μας ευκαιρία να διαφυλάξουμε την ευημερία και να εξασφαλίσουμε μία βιώσιμη οικονομία για εμάς και τα παιδιά μας. Θεωρώ ότι οικονομίες που δεν θα στραφούν με ταχύτητα στην κυκλική οικονομία δεν έχουν πολλές ελπίδες επιβίωσης στο άμεσο μέλλον.

Ο αγροτικός τομέας, από την φύση του, είναι ιδανικό πεδίο ανάπτυξης της κυκλικής οικονομίας. Ας μην ξεχνάμε ότι το αγροτικό προϊόν προέρχεται από τους κύκλους της ζωής και είναι άρρηκτα δεμένο με την οικονομία της φύσης, που είναι αναπόφευκτα κυκλική.

Αυτό σημαίνει ότι οι αγρότισσες και οι αγρότες είναι ίσως οι πιο ώριμοι πολίτες για αν αντιληφθούν την αναγκαιότητα και την σημασία της κυκλικής οικονομίας.

Σε κάποιο συνέδριο για τα αστικά απορρίμματα ένας ομιλητής είχε ισχυριστεί ότι, είναι εξαιρετικά δύσκολο να πειστούν οι γέροι να συμμετάσχουν σε προγράμματα ανακύκλωσης. Είχα αμέσως διαφωνήσει. Οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας, που μεγάλωσαν σε χωριά, έχουν γαλουχηθεί με την αρχή ότι τίποτα δεν πρέπει να πετάγεται και τα πάντα κάπου χρησιμεύουν. Είχα τότε ισχυριστεί ότι οι πιο κακομαθημένες και κακομαθημένοι είναι οι ηλικίες 25-60 που μεγάλωσαν σε αστικά κέντρα.

Δυστυχώς σήμερα η απώλεια πλούτου στην αγροτική παραγωγή είναι τραγική. Ας δούμε μερικά παραδείγματα

ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Θα παρουσιάσω κάποια στοιχεία από το ΚΑΠΕ και σε αυτό το σημείο θα ήθελα να ευχαριστήσω το ΚΑΠΕ για την θαυμάσια δουλειά που έχει κάνει.

Θα ξεκινήσω από την πρώτη ομάδα οργανικών αποβλήτων από Βουστάσια, Πτηνοτροφία, Χοιροτροφία και Μεταποίηση γάλακτος. Εκεί έχουμε σήμερα 18 περίπου εκ. τόνους αποβλήτων ετησίως, που εάν αξιοποιηθούν μπορούν να αποδώσουν 451 Μw εγκατεστημένης ισχύος.

Εδώ πρέπει να επισημάνουμε την τεράστια ζημία που προκαλούν τα αντίστοιχα απόβλητα στο περιβάλλον αφού το μεθάνιο έχει 23 φορές μεγαλύτερη επίπτωση στην κλιματική αλλαγή από το

ΓΙΑΤΙ ΑΥΤΗ Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΕΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ

Η ομιλία μου στην Βουλή για την ψήφο εμπιστοσύνης.

Πριν 4 ακριβώς χρόνια οι Οικολόγοι Πράσινοι αποφασίσαμε να κατέβουμε στις εκλογές μαζί με τον ΣΥΡΙΖΑ. Αρκετοί τότε σύντροφοι είχαν αμφιβολίες για έναν απλό λόγο: Ο Σαμαράς προκήρυξε πρόωρα τις εκλογές του ΠτΔ, ώστε το κανόνι της κατάρρευσης να σκάσει στα χέρια της επόμενης κυβέρνησης. Ξέραμε ότι ο κεντρικός τραπεζίτης συνιστούσε στους πολίτες να πάρουν τα λεφτά τους από τις τράπεζες! Ξέραμε ότι η Ελλάδα εκτός προγράμματος δεν είχε χρήματα για να καλύψει τις υποχρεώσεις της. Εάν λοιπόν στηρίζαμε τον ΣΥΡΙΖΑ κινδυνεύαμε να ανήκουμε στην κυβέρνηση της κατάρρευσης.

Τότε είχα απαντήσει: Με κυβέρνηση Σαμαρά η χώρα οδηγείται αναπόφευκτα στην άγρια χρεοκοπία, την κατάρρευση και την έξοδο από την Ευρωζώνη. Εάν ο Σύριζα έχει 1% πιθανότητα να σώσει την χώρα από την κατάρρευση και εμείς οι Οικολόγοι Πράσινοι μπορούμε χάρη στις εμπειρίες και των ευρωπαίων Πράσινων, να κάνουμε αυτό το 1% 1,5% το χρωστάμε στα παιδιά μας να προσπαθήσουμε. Εάν αποτύχουμε να είστε βέβαιοι ότι το τελευταίο που θα μας ανησυχεί θα είναι η υστεροφημία των Οικολόγων Πράσινων. Αντίθετα εάν τα καταφέρουμε, θα έχουμε σώσει την χώρα από την Αργεντινοποίηση. Την ίδια εποχή ανάρτησα ανάλογα άρθρα[i].

Οι Οικολόγοι Πράσινοι είχαμε βαθύτατη γνώση του κινδύνου κατάρρευσης όταν αναλάβαμε τις πατριωτικές μας ευθύνες.

Την ίδια εποχή βρέθηκα και στις Βρυξέλες ζητώντας από τους Ευρωπαίους Πράσινους να στηρίξουν την επιλογή μας. Ήταν επιφυλακτικοί και με ρώτησαν εάν ο Τσίπρας έχει κρυφή ατζέντα να φύγει από την ευρωζώνη. Τους διαβεβαίωσα ότι παλεύει για ακριβώς το αντίθετο. Επτά μήνες αργότερα, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας προτίμησε να εξασφαλίσει την πορεία της Ελλάδας εντός ευρωζώνης, παρά τη συνοχή του κόμματος του. Μακάρι κύριες και κύριοι της Νέας Δημοκρατίας να κάνατε το ίδιο σήμερα για το Μακεδονικό.

Σήμερα λοιπόν κοιτώντας τους πολίτες στα μάτια, νιώθω περήφανος που το μικρό μας κόμμα συνεισέφερε για να αποφύγει η χώρα την ολοκληρωτική καταστροφή!

Σίγουρα για ένα μικρό κόμμα, η ασφάλεια της αντιπολίτευσης είναι πολύ πιο βολική. Σίγουρα αποτύχαμε σε δεκάδες ζητήματα. Δυστυχώς για παράδειγμα δεν καταφέραμε να εμποδίσουμε τις συμβάσεις εξορύξεων υδρογονανθράκων στο κοινοβούλιο. Σίγουρα ένα μικρό κόμμα δεν είναι εύκολο να επιβάλει την άποψη του!

Αν όμως οι δύο Πράσινοι βουλευτές δεν είχαμε δώσει ψήφο εμπιστοσύνης, θα ήταν καλύτερη η πατρίδα μας;

• Θα είχε δασικούς χάρτες;
• Θα είχε νόμο για την κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία;
• Θα είχε Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων που να ξεκινά επιτέλους και στην Ελλάδα την ανακύκλωση;
• Θα είχε νόμο για τις ενεργειακές κοινότητες;
• Θα είχε ανοίξει το υπουργείο την πόρτα στους μελισσοκόμους; Μαζί φτιάξαμε φίλες και φίλοι μελισσοκόμοι το θεσμικό πλαίσιο. Και είναι κληρονομιά της οικολογίας η εξεύρεση συναινέσεων!
• Θα είχαμε σώσει χιλιάδες πρόσφυγες;;; Ή οι ομόσταβλοι του Όρμπαν θα τους είχαν αφήσει να πνιγούν;

Και επιτρέψτε μου σε αυτό το σημείο να σταθώ στην ιστορική επιτυχία της συμφωνίας των Πρεσπών. Δεν θα αναφερθώ αναλυτικά, γιατί θα τα πούμε σε λίγες ημέρες. Θα θυμίσω όμως ότι

Η ΠΡΑΣΙΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ

Κουφάρια της μη βιώσιμης ανάπτυξης

Διαβάζοντας συχνά απόψεις επαϊόντων για την ελληνική οικονομία νιώθω ότι, εάν έγραφαν έκθεση ιδεών, ο φιλόλογος θα τους είχε μηδενίσει, ως …εκτός θέματος. Δημόσιο χρέος, χρηματιστήριο, διεθνείς αγορές, ιδιωτικός δανεισμός εμπλέκονται σε ένα κουβάρι, που ο πολίτης νιώθει ανήμπορος να κατανοήσει. Καταλαβαίνει όμως, ότι στην εποχή των παχιών αγελάδων δεν τα «έφαγε μαζί με τον Πάγκαλο», ενώ στην κρίση χρεώθηκε την καταστροφή.

Οι Οικολόγοι Πράσινοι αντιθέτως, στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς, εστιάζουμε στην βιώσιμη παραγωγή: δηλαδή στην παραγωγή αγαθών με σεβασμό στον άνθρωπο και το περιβάλλον. Παραγωγή με παρόν και μέλλον, χωρίς αρπαχτές που τις πληρώσαμε εκ των υστέρων πολύ ακριβά!

Ας δούμε δύο επίκαιρα παραδείγματα

ΕΞΟΡΥΞΗ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝ.

Κάποιοι επιμένουν ότι θα μας σώσουν τα πετρέλαια. Ωστόσο σε συγκριτική μελέτη μου το 2012^* αποδεικνύω ότι οι εξορύξεις δεν έκαναν πλουσιότερη καμία χώρα. Εάν λοιπόν συνυπολογίσουμε και το κόστος της κλιματικής αλλαγής, που η Τράπεζα της Ελλάδος και η Ακαδημία Αθηνών το υπολογίζουν για την Ελλάδα σε 700 δις € μέχρι το 2100, τότε η εξόρυξη αποδεικνύεται καταστροφική. Κάποιοι ελάχιστοι (κυρίως πολυεθνικές) θα κερδίσουν, φορτώνοντας σε εμάς και τα παιδιά μας τις ζημιές. Το πετρέλαιο δεν είναι μονόδρομος. Με 6000€ μία σταβλική εγκατάσταση μπορεί να απεξαρτηθεί από το πετρέλαιο και τη ΔΕΗ. Μία αντίστοιχου κόστους ντιζελογεννήτρια απαιτεί σέρβις και πετρέλαιο.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΟΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ

Εγκατάλειψη/ξαναζωντάμεμα

Τα ευχολόγια για την ανάκαμψη του πρωτογενούς τομέα, αποκρύπτουν τα αίτια εγκατάλειψης της δεν υπήρχε ζωή! Ένας φαύλος κύκλος εγκατάλειψης οδηγούσε σε νέα εγκατάλειψη.
υπαίθρου: Αρχικά, το μετεμφυλιακό καθεστώς φοβόταν την αναβίωση του εμφυλίου. Ξεριζώθηκαν οι «χωριάτες» και γέμισαν τις μεγαλουπόλεις. Δυσφημίστηκαν οι παραδόσεις, τα τραγούδια, η δουλειά στην ύπαιθρο. Αργότερα ο ξεριζωμός συνεχίστηκε αφού έκλειναν σχολεία, δεν υπήρχαν νοσοκομεία,

Πώς όμως θα επιστρέψουν οι νέοι στα χωριά, όπου ένα χρυσορυχείο κοιμάται;

Ενεργειακή Δημοκρατία Πορεία προς το μέλλον

Καλημέρα φίλες και φίλοι1

Καλούμαστε να συζητήσουμε για την ενεργειακή δημοκρατία. Κατ’ αρχάς ο τίτλος ξενίζει: εάν δεχθούμε ότι ζούμε σε δημοκρατικά καθεστώτα η έκφραση «ενεργειακή δημοκρατία» είναι παράλογη. Η δημοκρατία είναι δημοκρατία καθεαυτή και δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να της κολλάμε επίθετα. Πώς θα μας φαινόταν η έκφραση «διατροφική δημοκρατία», «χωροταξική δημοκρατία», «δημοκρατία της υγείας»;

Εάν λοιπόν συζητάμε για ενεργειακή δημοκρατία, ως αιτούμενο, μήπως σημαντικές κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές πτυχές του πολιτεύματος μας δεν είναι δημοκρατικές; Ας διερευνήσουμε αυτό το ενδεχόμενο, με μερικά ιστορικά παραδείγματα, όσο πιο συνοπτικά γίνεται,  γιατί άλλος είναι ο στόχος της συζήτησης:

ΑΡΧΕΓΟΝΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΗΣ

Οι πρωτόγονες κοινωνίες ήταν φύσει δημοκρατικές. Η κοινότητα συναποφάσιζε για το κυνήγι μαμούθ ή πού θα μετακινηθεί για τροφή.

Το πρώτο έλλειμμα δημοκρατίας δημιουργείται όταν ο άνθρωπος δεσμεύει γη για καλλιέργεια  και εκμεταλλεύεται ζώα για κρέας, μαλλί ή γάλα. Οι πρώτοι βασιλιάδες δεν είναι τίποτα περισσότερο από όσους με τη ρώμη εγγυώντο τα πλεονάσματα της παραγωγής έναντι εξωτερικών απειλών. Και οι

Από en.wikipedia.org

πρώτοι δούλοι είναι οι αιχμάλωτοι μαχών για διεκδίκηση γης. Για χιλιάδες χρόνια η εξουσία ταυτίζεται με την έγγεια πρόσοδο. Αφεντικό είναι όποιος κατέχει και εκμεταλλεύεται τη γη.

Η αυτονόητη λοιπόν σε πρωτόγονες κοινωνίες κοινωνία βαθμιαία υποχωρεί, όσο εδραιώνεται η δέσμευση γης από όσους έχουν την δύναμη, τους στρατούς και τις δομές να την κατέχουν και νικούν σε πολέμους για να διευρύνουν την επικράτεια τους.

Η σημερινή δημοκρατία στηρίζεται στο πολίτευμα που περιέγραψε ο Αριστοτέλης. Η Αθηναϊκή Δημοκρατία ενέπνευσε τους φιλόσοφους της Αναγέννησης και τους ηγέτες της αμερικανικής  ή της γαλλικής επανάστασης.

Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΕΚΔΗΜΟΚΡΑΤΙΣΜΟΣ

Ποιοι όμως οικονομικοί κα κοινωνικοί όροι οδήγησαν την κοινωνία σε εκδημοκρατισμό από τον 17^ο έως και τον 20^ο αιώνα;

Η απάντηση είναι απλή: Το βιομηχανικό και εμπορικό κεφάλαιο άρχισαν να δημιουργούν πολλαπλάσιο πλούτο σε σχέση με την έγγεια πρόσοδο. Έρχεται η στιγμή που οι φεουδάρχες χρωστάνε πολλαπλάσια χρήματα στους Ολλανδούς τραπεζίτες από όσο αξίζει η γη τους. Ο καπιταλισμός εισβάλει ορμητικά στο οικονομικό γίγνεσθαι. Η έγγεια πρόσοδος ακόμα και του

από wikipedia commons

μεγαλύτερου κτηματία ωχριά μπροστά στον πλούτο που συσσωρεύουν οι τραπεζίτες Ρότσιλντ ή οι κάτοχοι ατμομηχανών Ροκφέλερ. Και ο πλούτος των Ροκφέλερ ωχριά μπροστά στην καινοτομία του Γκέιτς ή του Ζάκερμπεργκ.

Στον καπιταλισμό ο καθένας μπορεί δυνητικά να γίνει Γκέιτς χωρίς να κληρονομήσει το δουκάτο του μπαμπά του. Το κεφάλαιο στο καπιταλισμό είναι κινητικό και έχει ανάγκη από τη δημοκρατία για να αναπτυχθεί ελεύθερα. Έχει ανάγκη από τη δημοκρατία για να επιβάλει την καθολική εκπαίδευση ή το έθνος-κράτος. Έχει ανάγκη από «ελεύθερους» εργάτες που να πουλάνε κινητικά την εργασία τους και όχι ισόβια ιδιοκτησία δούλων. Οι χώρες που απέκτησαν νωρίτερα δημοκρατικά πολιτεύματα κυριάρχησαν.

Για να μην παρεξηγηθώ, δεν ισχυρίζομαι ότι στα πολιτεύματα αυτά δεν υπάρχει άγρια εκμετάλλευση.

Πρωτογενής τομέας, απανθρακοποίηση και κοινωνική αλληλέγγυα οικονομία, εφαλτήρια βιώσιμης ανάπτυξης

Ομιλία μου στο αναπτυξιακό συνέδριο της Νισύρου στις 19/9/18

Καλημέρα σε όλες και όλους

Κατ’ αρχάς οφείλω να συγχαρώ τους διοργανωτές και τον δήμο Νισύρου για την πρωτοβουλία και την θερμή φιλοξενία.

Η πρωτοβουλία είναι εξαιρετικά σημαντική και θα έλεγα εθνικής σημασίας,  εάν αναζητήσουμε νηφάλια τις πραγματικές αιτίες που η χώρα μας οδηγήθηκε στη χρεοκοπία.

Επιτρέψτε μου πολύ σύντομα να θυμίσω τις αιτίες αυτές:

Ο πληθυσμός της Νισύρου το 1950 ήταν 2516, ενώ το  2011 έπεσε στους 987 κατοίκους.

Αυτή η κατάρρευση δεν έχει στενά χωρικά χαρακτηριστικά, αλλά και επαγγελματικά χαρακτηριστικά. Βλέπουμε για παράδειγμα ότι οι πληθυσμοί των νησιών καταρρέουν μέχρι το 1981, αλλά μετά ανακάμπτουν. Στις μη τουριστικές περιοχές η κατάρρευση συνεχίστηκε. Η βασική λοιπόν αιτία της πληθυσμιακής κατάρρευσης είναι η κατάρρευση του πρωτογενούς τομέα.

Παγκοσμίως υπάρχει μείωση του αγροτικού πληθυσμού, αλλά αυτή η μείωση δεν οδηγεί στην ακραία αστυφιλία που έζησε η Ελλάδα. Αλλού μπορούσε θαυμάσια ο γιος ενός αγρότη να ασχοληθεί με τη μεταποίηση ή τις υπηρεσίες, χωρίς να εγκαταλείψει τον τόπο του. Στην Ελλάδα αντίθετα υπήρξε συνειδητή ιδεολογική επίθεση στην περιφέρεια. Οι χωριάτες, οι παραδόσεις, οι χοροί μας, λοιδορήθηκαν και εξευτελίστηκαν από μία επίθεση συνειδητή μετά τον εμφύλιο, ώστε να εξαναγκαστούν οι κάτοικοι να εγκαταλείψουν την ύπαιθρο, όπου ο πολιτικός έλεγχος του μετεμφυλιακού κράτους ήταν δυσχερής.

Ο δήμαρχος Νισύρου Χριστοφής Κορωναίος
στο βήμα του συνεδρίου

Η πληθυσμιακή αυτή κάμψη οδήγησε αργότερα, τις δεκαετίες 70-90 σε ένα δεύτερο κύμα εγκατάλειψης, που δεν είχε πλέον πολιτικά ή οικονομικά κίνητρα: η αρχική μείωση του πληθυσμού στέρησε τους εναπομείναντες από βασικές υπηρεσίες υγείας-παιδείας και άλλων. Η διεκπεραίωση φορολογικών υποθέσεων, οι αθλητικές δραστηριότητες των νέων, είναι εφικτές σε μία κοινωνία 2500 κατοίκων, αλλά πολύ δυσχερέστερη σε μία κοινωνία 1000 κατοίκων. Αντίστοιχα ακριβαίνουν προϊόντα, ανταλλακτικά πετρέλαιο κ.λπ. Αυτή οι δυσχέρειες υποχρέωσαν νέους κυρίως ανθρώπους σε μία μετανάστευση για να σπουδάσουν, να κάνουν παιδιά, να κοινωνικοποιηθούν.

Η νεοφιλελεύθερη μετάλλαξη της παγκόσμιας οικονομίας, τη δεκαετία του 70, ήταν η χαριστική βολή για τις νησιωτικές-ορεινές μειονεκτικές περιοχές: Η διαρκής συμπίεση των κρατικών κοινωνικών δαπανών και οι ιδιωτικοποιήσεις στερούν από τους κατοίκους μικρών κοινοτήτων πλειάδα υπηρεσιών που ο ιδιώτης δεν προτιμάει να ασκήσει σε μία μικρή αγορά. Η συγχώνευση για παράδειγμα δύο σχολείων στο Περιστέρι, λόγω μείωσης του προϋπολογισμού του υπουργείου παιδείας, μπορεί να οδηγήσει κάποια φτωχά παιδιά να περπατήσουν λίγο περισσότερο και κάποιους πιο ευκατάστατους γονείς να προτιμήσουν την ευκολία του ιδιωτικού. Το κλείσιμο όμως ενός σχολείου στην ορεινή Ναυπακτία οδηγεί στην ερήμωση ενός χωριού. Αντίστοιχα η μετατροπή ενός διθέσιου δημοτικού σε μονοθέσιο πιθανά να αναγκάσει μια οικογένεια της Νισύρου να μετακομίσει στη Κω ή ακόμα και στην Αθήνα, γιατί κανένας επιχειρηματίας δεν πρόκειται να καλύψει αυτή την συρρίκνωση του δημοσίου!

Αλλά η εγκατάλειψη της υπαίθρου είχε με τη σειρά της σοβαρές επιπτώσεις σε όλη τη δομή της κοινωνίας και της οικονομίας .Υπήρξε βασική αιτία για την εδραίωση του πελατειακού κράτους και επακόλουθα για στη χρεοκοπία με διαδοχικές κακοήθεις εξαλλαγές της κοινωνίας και της οικονομίας: