Ενεργειακή Δημοκρατία Πορεία προς το μέλλον

Καλημέρα φίλες και φίλοι1

Καλούμαστε να συζητήσουμε για την ενεργειακή δημοκρατία. Κατ’ αρχάς ο τίτλος ξενίζει: εάν δεχθούμε ότι ζούμε σε δημοκρατικά καθεστώτα η έκφραση «ενεργειακή δημοκρατία» είναι παράλογη. Η δημοκρατία είναι δημοκρατία καθεαυτή και δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να της κολλάμε επίθετα. Πώς θα μας φαινόταν η έκφραση «διατροφική δημοκρατία», «χωροταξική δημοκρατία», «δημοκρατία της υγείας»;

Εάν λοιπόν συζητάμε για ενεργειακή δημοκρατία, ως αιτούμενο, μήπως σημαντικές κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές πτυχές του πολιτεύματος μας δεν είναι δημοκρατικές; Ας διερευνήσουμε αυτό το ενδεχόμενο, με μερικά ιστορικά παραδείγματα, όσο πιο συνοπτικά γίνεται,  γιατί άλλος είναι ο στόχος της συζήτησης:

ΑΡΧΕΓΟΝΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΗΣ

Οι πρωτόγονες κοινωνίες ήταν φύσει δημοκρατικές. Η κοινότητα συναποφάσιζε για το κυνήγι μαμούθ ή πού θα μετακινηθεί για τροφή.

Το πρώτο έλλειμμα δημοκρατίας δημιουργείται όταν ο άνθρωπος δεσμεύει γη για καλλιέργεια  και εκμεταλλεύεται ζώα για κρέας, μαλλί ή γάλα. Οι πρώτοι βασιλιάδες δεν είναι τίποτα περισσότερο από όσους με τη ρώμη εγγυώντο τα πλεονάσματα της παραγωγής έναντι εξωτερικών απειλών. Και οι

Από en.wikipedia.org

πρώτοι δούλοι είναι οι αιχμάλωτοι μαχών για διεκδίκηση γης. Για χιλιάδες χρόνια η εξουσία ταυτίζεται με την έγγεια πρόσοδο. Αφεντικό είναι όποιος κατέχει και εκμεταλλεύεται τη γη.

Η αυτονόητη λοιπόν σε πρωτόγονες κοινωνίες κοινωνία βαθμιαία υποχωρεί, όσο εδραιώνεται η δέσμευση γης από όσους έχουν την δύναμη, τους στρατούς και τις δομές να την κατέχουν και νικούν σε πολέμους για να διευρύνουν την επικράτεια τους.

Η σημερινή δημοκρατία στηρίζεται στο πολίτευμα που περιέγραψε ο Αριστοτέλης. Η Αθηναϊκή Δημοκρατία ενέπνευσε τους φιλόσοφους της Αναγέννησης και τους ηγέτες της αμερικανικής  ή της γαλλικής επανάστασης.

Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΕΚΔΗΜΟΚΡΑΤΙΣΜΟΣ

Ποιοι όμως οικονομικοί κα κοινωνικοί όροι οδήγησαν την κοινωνία σε εκδημοκρατισμό από τον 17^ο έως και τον 20^ο αιώνα;

Η απάντηση είναι απλή: Το βιομηχανικό και εμπορικό κεφάλαιο άρχισαν να δημιουργούν πολλαπλάσιο πλούτο σε σχέση με την έγγεια πρόσοδο. Έρχεται η στιγμή που οι φεουδάρχες χρωστάνε πολλαπλάσια χρήματα στους Ολλανδούς τραπεζίτες από όσο αξίζει η γη τους. Ο καπιταλισμός εισβάλει ορμητικά στο οικονομικό γίγνεσθαι. Η έγγεια πρόσοδος ακόμα και του

από wikipedia commons

μεγαλύτερου κτηματία ωχριά μπροστά στον πλούτο που συσσωρεύουν οι τραπεζίτες Ρότσιλντ ή οι κάτοχοι ατμομηχανών Ροκφέλερ. Και ο πλούτος των Ροκφέλερ ωχριά μπροστά στην καινοτομία του Γκέιτς ή του Ζάκερμπεργκ.

Στον καπιταλισμό ο καθένας μπορεί δυνητικά να γίνει Γκέιτς χωρίς να κληρονομήσει το δουκάτο του μπαμπά του. Το κεφάλαιο στο καπιταλισμό είναι κινητικό και έχει ανάγκη από τη δημοκρατία για να αναπτυχθεί ελεύθερα. Έχει ανάγκη από τη δημοκρατία για να επιβάλει την καθολική εκπαίδευση ή το έθνος-κράτος. Έχει ανάγκη από «ελεύθερους» εργάτες που να πουλάνε κινητικά την εργασία τους και όχι ισόβια ιδιοκτησία δούλων. Οι χώρες που απέκτησαν νωρίτερα δημοκρατικά πολιτεύματα κυριάρχησαν.

Για να μην παρεξηγηθώ, δεν ισχυρίζομαι ότι στα πολιτεύματα αυτά δεν υπάρχει άγρια εκμετάλλευση.

Πρωτογενής τομέας, απανθρακοποίηση και κοινωνική αλληλέγγυα οικονομία, εφαλτήρια βιώσιμης ανάπτυξης

Ομιλία μου στο αναπτυξιακό συνέδριο της Νισύρου στις 19/9/18

Καλημέρα σε όλες και όλους

Κατ’ αρχάς οφείλω να συγχαρώ τους διοργανωτές και τον δήμο Νισύρου για την πρωτοβουλία και την θερμή φιλοξενία.

Η πρωτοβουλία είναι εξαιρετικά σημαντική και θα έλεγα εθνικής σημασίας,  εάν αναζητήσουμε νηφάλια τις πραγματικές αιτίες που η χώρα μας οδηγήθηκε στη χρεοκοπία.

Επιτρέψτε μου πολύ σύντομα να θυμίσω τις αιτίες αυτές:

Ο πληθυσμός της Νισύρου το 1950 ήταν 2516, ενώ το  2011 έπεσε στους 987 κατοίκους.

Αυτή η κατάρρευση δεν έχει στενά χωρικά χαρακτηριστικά, αλλά και επαγγελματικά χαρακτηριστικά. Βλέπουμε για παράδειγμα ότι οι πληθυσμοί των νησιών καταρρέουν μέχρι το 1981, αλλά μετά ανακάμπτουν. Στις μη τουριστικές περιοχές η κατάρρευση συνεχίστηκε. Η βασική λοιπόν αιτία της πληθυσμιακής κατάρρευσης είναι η κατάρρευση του πρωτογενούς τομέα.

Παγκοσμίως υπάρχει μείωση του αγροτικού πληθυσμού, αλλά αυτή η μείωση δεν οδηγεί στην ακραία αστυφιλία που έζησε η Ελλάδα. Αλλού μπορούσε θαυμάσια ο γιος ενός αγρότη να ασχοληθεί με τη μεταποίηση ή τις υπηρεσίες, χωρίς να εγκαταλείψει τον τόπο του. Στην Ελλάδα αντίθετα υπήρξε συνειδητή ιδεολογική επίθεση στην περιφέρεια. Οι χωριάτες, οι παραδόσεις, οι χοροί μας, λοιδορήθηκαν και εξευτελίστηκαν από μία επίθεση συνειδητή μετά τον εμφύλιο, ώστε να εξαναγκαστούν οι κάτοικοι να εγκαταλείψουν την ύπαιθρο, όπου ο πολιτικός έλεγχος του μετεμφυλιακού κράτους ήταν δυσχερής.

Ο δήμαρχος Νισύρου Χριστοφής Κορωναίος
στο βήμα του συνεδρίου

Η πληθυσμιακή αυτή κάμψη οδήγησε αργότερα, τις δεκαετίες 70-90 σε ένα δεύτερο κύμα εγκατάλειψης, που δεν είχε πλέον πολιτικά ή οικονομικά κίνητρα: η αρχική μείωση του πληθυσμού στέρησε τους εναπομείναντες από βασικές υπηρεσίες υγείας-παιδείας και άλλων. Η διεκπεραίωση φορολογικών υποθέσεων, οι αθλητικές δραστηριότητες των νέων, είναι εφικτές σε μία κοινωνία 2500 κατοίκων, αλλά πολύ δυσχερέστερη σε μία κοινωνία 1000 κατοίκων. Αντίστοιχα ακριβαίνουν προϊόντα, ανταλλακτικά πετρέλαιο κ.λπ. Αυτή οι δυσχέρειες υποχρέωσαν νέους κυρίως ανθρώπους σε μία μετανάστευση για να σπουδάσουν, να κάνουν παιδιά, να κοινωνικοποιηθούν.

Η νεοφιλελεύθερη μετάλλαξη της παγκόσμιας οικονομίας, τη δεκαετία του 70, ήταν η χαριστική βολή για τις νησιωτικές-ορεινές μειονεκτικές περιοχές: Η διαρκής συμπίεση των κρατικών κοινωνικών δαπανών και οι ιδιωτικοποιήσεις στερούν από τους κατοίκους μικρών κοινοτήτων πλειάδα υπηρεσιών που ο ιδιώτης δεν προτιμάει να ασκήσει σε μία μικρή αγορά. Η συγχώνευση για παράδειγμα δύο σχολείων στο Περιστέρι, λόγω μείωσης του προϋπολογισμού του υπουργείου παιδείας, μπορεί να οδηγήσει κάποια φτωχά παιδιά να περπατήσουν λίγο περισσότερο και κάποιους πιο ευκατάστατους γονείς να προτιμήσουν την ευκολία του ιδιωτικού. Το κλείσιμο όμως ενός σχολείου στην ορεινή Ναυπακτία οδηγεί στην ερήμωση ενός χωριού. Αντίστοιχα η μετατροπή ενός διθέσιου δημοτικού σε μονοθέσιο πιθανά να αναγκάσει μια οικογένεια της Νισύρου να μετακομίσει στη Κω ή ακόμα και στην Αθήνα, γιατί κανένας επιχειρηματίας δεν πρόκειται να καλύψει αυτή την συρρίκνωση του δημοσίου!

Αλλά η εγκατάλειψη της υπαίθρου είχε με τη σειρά της σοβαρές επιπτώσεις σε όλη τη δομή της κοινωνίας και της οικονομίας .Υπήρξε βασική αιτία για την εδραίωση του πελατειακού κράτους και επακόλουθα για στη χρεοκοπία με διαδοχικές κακοήθεις εξαλλαγές της κοινωνίας και της οικονομίας:

ΕΞΟΡΥΞΕΙΣ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝ: ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΠΛΟΥΤΟΥ Ή ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΗΣΤΕΙΑ;

Τον τελευταίο καιρό η προπαγάνδα  για τον ορυκτό πλούτο της χώρας που θα μας γλυτώσει από το χρέος και κάθε άλλη κακοδαιμονία εντείνεται. Τα επιχειρήματα είναι πολλά:

• 10 τρις δολάρια αξίζουν τα πετρέλαια της Κρήτης¹.
• 800 δις θα βάλει το κράτος στα ταμεία του. Θα εξοφλήσουμε το δημόσιο χρέος και θα μας μείνει και περίσσευμα, ακόμα και ένα αντλήσουμε τις μισές από τις προσδοκώμενες ποσότητες².
•  200. 000 θα είναι οι θέσεις εργασίας, χωρίς να υπολογίσουμε μια παράλληλη ανάπτυξη, άλλων δραστηριοτήτων³.
•  Τροχοπέδη σε όλα αυτά είναι οι Οικολόγοι Πράσινοι³ που, για να σώσουν τα ψάρια και τα πουλιά, αφήνουν θαμμένο κάτω από τη γη τον εθνικό πλούτο της χώρας. Οι τοπικές κοινωνίες έχουν …στενά συμφέροντα, μικροκομματικές σκοπιμότητες και στείρες αντιλήψεις⁴.
•  Μηδενικός είναι ο κίνδυνος από την εξόρυξη φυσικού αερίου, αφού …δεν διαλύεται στο νερό⁵. Τα ηφαίστεια κάτω από την Κρήτη εκπέμπουν πολλαπλάσιους υδρογονάνθρακες χωρίς κανένα πρόβλημα.
• Η κλιματική αλλαγή είναι μία συνωμοσία σε βάρος των συμφερόντων του έθνους.

Το εντυπωσιακό σε όλα αυτά είναι η έκταση που καλύπτουν στα ΜΜΕ, σε σχέση με την έκταση που καλύπτουν τα άρθρα όσων διαφωνούν με τη λογική του εξορυκτισμού. Αναρωτιέται λοιπόν κανείς, γιατί αφού τα επιχειρήματα υπέρ του εξορυκτισμού είναι τόσο συντριπτικά, τι φοβούνται και φιμώνουν την αντίθετη άποψη.

Δεν σκοπεύω να αναλώσω πολύ χρόνο για να αποδείξω ότι όλα τα παραπάνω είναι στρεβλώσεις ή ανακρίβειες.

Κατ’ αρχάς στο άρθρο μου το 2012 «Πετρέλαια Πακτωλός ή Άνθρακες» αποδεικνύω με αδιάσειστα συγκριτικά στοιχεία ότι δεν υπάρχει καμία χώρα στον πλανήτη που να ωφελήθηκε από τις εξορύξεις. Κάποιοι μνημονεύουν τη Νορβηγία. Αρκεί μια απλή σύγκριση με τη Σουηδία, που δεν εξόρυξε υδρογονάνθρακες, για να αποδειχθεί ότι οι δύο οικονομία είχαν παρόμοια ανάπτυξη. Με απλά λόγια είτε πετρέλαια έχει μια χώρα είτε φτιάχνει κινητά, είναι η δομή της οικονομίας της που την κάνει να έχει υψηλό ΑΕΠ και χαμηλό δείκτη GINI. Στην Ελλάδα υπάρχουν δεκάδες τομείς που κοιμούνται όπως η δασοπονία. Η Ελλάδα θα μπορούσε να έχει 8 δις ετησίως ΑΠΑ αποκλειστικά από την δασοπονία. Εάν λοιπόν η Νορβηγία εστίασε σε δημόσιες επιχειρήσεις πετρελαίου, η γειτονική

H νορβηγική εταιρία πετρελαίων
Εικόνα από το Commons Wikipedia

Σουηδία εστίασε σε άλλους τομείς με τα ίδια εξαιρετικά αποτελέσματα. Αντίθετα εάν συγκρίνουμε  την πετρελαιοπαραγωγό Ρουμανία με την μη πετρελαιοπαραγωγό Αυστρία, διαπιστώνουμε ότι και πάλι είναι η δομή της οικονομίας που καθορίζει το εάν μια χώρα έχει προκόβει ή όχι.

Ωστόσο θα επιμείνω λίγο στην Νορβηγία, γιατί το εθνικοποιημένο μοντέλο ήταν μια μοναδικότητα λόγω του αντίπαλου δέους της ΕΣΣΔ. Στον υπόλοιπο πλανήτη, οι εξορύξεις ταυτίζονται με έλλειψη δημοκρατίας, έντονες κοινωνικές ανισότητες, πολέμους και δυστυχία. Πολλές χώρες πρόκοψαν χωρίς πετρέλαια όπως η Σουηδία, δυστυχώς όμως, καμία πετρελαιοπαραγωγός δεν είχε την τύχη της Νορβηγίας σε θέματα δημοκρατίας και κοινωνικής δικαιοσύνης.

Για το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των εξορύξεων τα στοιχεία είναι συντριπτικά, οπότε ας μην αποδείξουμε το αυτονόητο. Μια απλή εικόνα οποιουδήποτε πετρελαιοπαραγωγού πεδίου, αρκεί για να διαπιστώσουμε πώς θα καταντήσουν το Κατάκολο ή η Ήπειρος. Θα επιμείνω στο οικονομικό αποτύπωμα, γιατί οι κοινότητες που κάμφθηκαν και δέχθηκαν τις εξορύξεις απλά "εξαγοράστηκαν". Γνώριζαν την επικείμενη απώλεια του καθαρού νερού, την κοπή αιωνόβιων δασών, ή την απώλεια θέσεων εργασίας στην αλιεία, τον τουρισμό ή την γεωργία. Απλά υπέκυψαν στις οικονομικές υποσχέσεις, σε θέσεις εργασίας μακριά από τα χαλάζια, τις στάνες ή την σκληρή ζωή του ψαρά και σε απολαβές που να μην εξαρτώνται από τον έμπορο που αγοράζει το γάλα. Αυτό είναι το κρίσιμο ζήτημα και όχι εάν γνώριζαν την καταστροφή του περιβάλλοντος. Το κακό είναι ότι σπάνια τηρούνται οι υποσχέσεις των εταιριών. Όταν μια περιοχή παραδοθεί στον εξορυκτισμό, δεν υπάρχει επιστροφή. Και τότε οι εταιρίες παύουν να χαϊδεύουν αυτιά και επιβάλουν μισθούς αποικιοκρατίας. Το πιο ζωντανό παράδειγμα στην Ελλάδα είναι ο ιερός κόλπος της Ελευσίνας.

Ο αρχαιολογικος χώρος της
Ελευσίνας το 1953
Φωτογραφία του
Henri Cartier Bresson

Ας μετρήσουμε την τουριστική αξία μια περιοχής που η αισθητική και ιστορική του αξία ισοδυναμούσε με αυτή ίσως της Σαντορίνης ή των Δελφών, για να διαπιστώσουμε, πόσο συμβατά είναι τα διυλιστήρια και οι προβλήτες πετρελαιοειδών με το φυσικό κάλλος και τις αρχαιότητες.  Άλλωστε τα στοιχεία από τις ΗΠΑ⁶ αποδεικνύουν ότι οι περιοχές με εξορύξεις έχουν λιγότερο από το μισό ΑΕΠ από τουρισμό σε σχέση με γειτονικές χωρίς εξορύξεις.

Ωστόσο δεν θέλω σήμερα να εστιάσω σε ούτε στο οικονομικό, ούτε στο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Όποιος αμφιβάλει ας διαβάσει το βιβλίο της Naomi Klein

Θέλω περισσότερο να εστιάσω στην φύση των πετρελαϊκών εταιριών, τα συμφέροντα των οποίων καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε.

Μητσοτάκης στη ΔΕΘ*

Η παλαιοκομματική αυτοκρατορία αντεπιτίθεται!

Άκουσα προσεκτικά την ομιλία του κ. Μητσοτάκη στη ΔΕΘ. Η αρχική όχληση ήταν αισθητικής φύσεως. Αποκαλούν τους πολιτικούς «κακούς ηθοποιούς», αλλά η πολιτική διαφέρει από την ηθοποιία. Ο ρόλος του ηθοποιού έχει υποβληθεί από συγγραφείς και σκηνοθέτες, ενώ ο πολιτικός και ιδιαίτερα ο αληθινός ηγέτης είναι ο ίδιος δημιουργός. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ή ο Γεώργιος Παπανδρέου, ανεξαρτήτως συμφωνίας με τις απόψεις τους, εξέφραζαν με το αφήγημα τους το προσωπικό τους σενάριο για την πορεία της χώρας. Η ομιλία Μητσοτάκη δεν πείθει ότι είναι επιλογή του ιδίου. Θυμίζει μαθητή που δεν εμπέδωσε καλά το μάθημα! Ακούγοντας τον, νιώθω ότι ακούω κάποιον, αγνώστου ταυτότητας, υποβολέα. Ακόμα και οι κορώνες μοιάζουν να υπαγορεύτηκαν!

Η ουσία όμως της ομιλίας είναι χειρότερη της αισθητικής της.

Πώς να σχολιάσω την ιδεοληψία για την υποκατάσταση της δημόσιας από ιδιωτική ασφάλιση; Υπηρέτησα την ιδιωτική ασφάλιση με συνέπεια για 28 χρόνια, ποτέ όμως ως υποκατάστατο της δημόσιας! Δεν έχει διαβάσει ο κ. Μητσοτάκης για το σκάνδαλο της ENRON; Παρασιωπά τα δισεκατομμύρια αποθεματικά ασφαλισμένων που χάθηκαν παγκοσμίως, από τα τοξικά επενδυτικά πακέτα, που οδήγησαν στο κραχ του 2008. Κράτη όπως η Ιρλανδία κινδύνεψαν να χρεοκοπήσουν, γιατί ανέλαβαν να καλύψουν την απληστία ιδιωτών κερδοσκόπων. Το αμερικανικό δημόσιο διέσωσε με χρήματα φορολογουμένων την μεγαλύτερη παγκοσμίως ασφαλιστική, την AIG!

Δεν χρειάζεται να σχολιάσω τις προτάσεις Μητσοτάκη για την παραγωγική ανασυγκρότηση της  χώρας, γιατί δεν υπήρξαν! Φαντάζεται ο κ. Μητσοτάκης ότι για να παραχθούν αγροτικά και βιομηχανικά προϊόντα αρκεί να μειωθεί το δημόσιο, να μειωθούν οι φορολογικοί συντελεστές, να κυβερνάει η Δεξιά, που …την εμπιστεύονται οι επενδυτές,  και να λέμε στιχάκια για το πόσο ευλογημένη χώρα είμαστε! Αρκεί να μελετήσουμε την περίοδο 2009-2014 για να δούμε το πόσο επικίνδυνη είναι αυτή η αυταπάτη.

Για την δημοσιονομική πολιτική ο κ. Μητσοτάκης, ισχυρίστηκε ότι «ξέρουμε πώς να το κάνουμε». Η μείωση φορολογικών συντελεστών, θα μπορούσε να οδηγήσει στην αύξηση των εσόδων, εάν  οι μειωμένες υποχρεώσεις οδηγήσουν σε μεγαλύτερη συνέπεια. Μια τέτοια σεμνή διαπίστωση, θα δημιουργούσε ελπίδα ότι η ΝΔ έχει πλέον έναν ηγέτη που δεν θα χαριστεί στο πελατειακό σύστημα. Αντίθετα το υπερφίαλο «ξέρουμε πώς να το κάνουμε», συνδέει άμεσα τον κ. Μητσοτάκη με την άθλια περίοδο της δημοσιονομικής ασυνέπειας. Να θυμίσουμε ότι το 2014, η χώρα είχε δεσμευτεί για πρωτογενή πλεονάσματα 2,3% του ΑΕΠ και πέτυχε μόνο 0,4%. Έχουν βαρύτατης ευθύνες, εάν ήξεραν πώς να το κάνουν, αλλά δεν το έκαναν.

Ακούσαμε, ότι η απαίτηση των θεσμών για υψηλά πλεονάσματα οφείλεται σε έλλειψη εμπιστοσύνης και υπερφίαλα υπόσχεται να τους πείσει ότι… κάνουν λάθος! Μα ήταν οι κυβερνήσεις  της διαφθοράς και της διαπλοκής που υπόσχονταν πολλά που ουδέποτε πέτυχαν. Ήταν το μεσοπρόθεσμο της κυβέρνησηςΣαμαρά Βενιζέλου που υποσχόταν στους θεσμούς 2,3% για το 2014, 2,5% για το 2015, 4,5% για το 2016, 4,6% για το 2017 και το ανήκουστο 5,3%  για το 2018, όταν υποτίθεται το μνημόνιο τελείωνε το 2014. Πώς να εμπιστευτούν οι θεσμοί τον κ. Μητσοτάκη όταν υποσχόταν τον Απρίλιο του 14 αυτά τα εξωφρενικά πλεονάσματα και σήμερα, από την ασφάλεια της αντιπολίτευσης, διαρρηγνύει τα ιμάτια του, ότι το 3,5% είναι ανέφικτο;;

Αλλά κορωνίδα του θράσους, που συνάδει περισσότερο με 18χρονο ΔΑΠΙΤΗ παρά με έμπειρο και

Οι επιπτώσεις των εξορύξεων υδρογονανθράκων

Παρουσίαση στο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης 14/9/18

Οι περιοχές πιθανών εξορύξεων στην Ελλάδα και την Κύπρο

Οι 17 στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ. Όπως θα διαπιστώσουμε παρακάτω, επηρεάζονται σχεδόν όλοι αρνητικά από τις εξορύξεις.