Ο μινωικός πολιτισμός εθεωρείτο ότι καταστράφηκε από το
παλιρροϊκό κύμα της έκρηξης του ηφαιστείου της Σαντορίνης (1). Νεότερες όμως
μελέτες τοποθετούν την παρακμή 150 χρόνια μετά την έκρηξη (2), όταν πια οι απώλειες
σε ανθρώπινες ψυχές και αγαθά είχαν αναπληρωθεί. Η απώλεια, που πιθανότατα δεν ανακτήθηκε,
ήταν το ηθικό και η εμπιστοσύνη του λαού στην ηγεσία του, όπως υποθέτει ο αρχαιολόγος Colin Mc Donald.
Συχνά θεωρούμε μοναδικό μέτρο της ευμάρειας και της προόδου
τα μετρήσιμα αγαθά, όπως χρήματα, πρώτες ύλες ή εργατική δύναμη. Μήπως όμως μη
μετρήσιμες παράμετροι, όπως η κοινωνική συνοχή, η εμπιστοσύνη και το ηθικό των
πολιτών, είναι εξ ίσου καθοριστικές για την προοπτική μίας κοινότητας;
ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΥΓΚΡΟΤΟΥΝ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ;
Από την παλαιολιθική εποχή μέχρι σήμερα, οι άνθρωποι συγκροτούν κοινότητες για να προστατευτούν από ενδεχόμενους κινδύνους. Καλύτερα οργανωμένες κοινότητες προσφέρουν καλύτερη προστασία, η οποία όμως κοστίζει:
Απαιτούνται αποθέματα αγαθών για χαλεπούς καιρούς,
απαιτείται στρατός (ένα εξόχως αντιπαραγωγικό και παρασιτικό τμήμα του
πληθυσμού), που να προστατεύει τα αγαθά από ξένη αρπαγή. Απαιτούνται νόμοι, και
δικαστές για την τήρηση και την ερμηνεία τους.
ΤΙ ΘΥΣΙΑΖΟΥΝ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΟΥ ΖΟΥΝ ΣΕ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ;
Το αναπόφευκτο αντάλλαγμα της κοινωνικής οργάνωσης είναι η θυσία δύο θεμελιωδών αγαθών:
- Θυσία έργου ή πλούτου: Με την μορφή φόρων, υποχρεωτικής στράτευσης, παραχώρησης γης ή άλλων αγαθών, σημαντικό τμήμα μόχθου απαλλοτριώνεται για το Κοινό Καλό.
- Θυσία ελευθερίας: Η μόνιμη συνύπαρξη προϋποθέτει περιορισμούς, που θεσμοθετούνται ως νόμοι ή εξουσίες. Η στέρηση της ελευθερίας εξελίχθηκε σε δουλοκτησία, χωρίς να σημαίνει ότι οι «ελεύθεροι πολίτες» είναι πραγματικά ελεύθεροι με την ετυμολογική έννοια του όρου.
Αφού η ύπαρξη κοινοτήτων
κοστίζει, οι άνθρωποι δεν εντάσσονται σε αυτές επιδιώκοντας μόνο υλικό όφελος,
αλλά κυρίως εξασφαλίζοντας το άυλο αγαθό της προστασίας και της ασφάλειας.
