Τον τελευταίο καιρό η προπαγάνδα για τον ορυκτό πλούτο της χώρας που θα μας
γλυτώσει από το χρέος και κάθε άλλη κακοδαιμονία εντείνεται. Τα επιχειρήματα
είναι πολλά:
- 10 τρις δολάρια αξίζουν τα πετρέλαια της Κρήτης1.
- 800 δις θα βάλει το κράτος στα ταμεία του. Θα εξοφλήσουμε το δημόσιο χρέος και θα μας μείνει και περίσσευμα, ακόμα και ένα αντλήσουμε τις μισές από τις προσδοκώμενες ποσότητες2.
- 200. 000 θα είναι οι θέσεις εργασίας, χωρίς να υπολογίσουμε μια παράλληλη ανάπτυξη, άλλων δραστηριοτήτων3.
- Τροχοπέδη σε όλα αυτά είναι οι Οικολόγοι Πράσινοι3 που, για να σώσουν τα ψάρια και τα πουλιά, αφήνουν θαμμένο κάτω από τη γη τον εθνικό πλούτο της χώρας. Οι τοπικές κοινωνίες έχουν …στενά συμφέροντα, μικροκομματικές σκοπιμότητες και στείρες αντιλήψεις4.
- Μηδενικός είναι ο κίνδυνος από την εξόρυξη φυσικού αερίου, αφού …δεν διαλύεται στο νερό5. Τα ηφαίστεια κάτω από την Κρήτη εκπέμπουν πολλαπλάσιους υδρογονάνθρακες χωρίς κανένα πρόβλημα.
- Η κλιματική αλλαγή είναι μία συνωμοσία σε βάρος των συμφερόντων του έθνους.
Το εντυπωσιακό σε όλα αυτά είναι η έκταση που καλύπτουν στα
ΜΜΕ, σε σχέση με την έκταση που καλύπτουν τα άρθρα όσων διαφωνούν με τη λογική
του εξορυκτισμού. Αναρωτιέται λοιπόν κανείς, γιατί αφού τα επιχειρήματα υπέρ
του εξορυκτισμού είναι τόσο συντριπτικά, τι φοβούνται και φιμώνουν την αντίθετη
άποψη.
Δεν σκοπεύω να αναλώσω πολύ χρόνο για να αποδείξω ότι όλα τα
παραπάνω είναι στρεβλώσεις ή ανακρίβειες.
Κατ’ αρχάς στο άρθρο μου το 2012
«Πετρέλαια Πακτωλός ή Άνθρακες» αποδεικνύω με αδιάσειστα συγκριτικά
στοιχεία ότι δεν υπάρχει καμία χώρα στον πλανήτη που να ωφελήθηκε από τις
εξορύξεις. Κάποιοι μνημονεύουν τη Νορβηγία. Αρκεί μια απλή σύγκριση με τη
Σουηδία, που δεν εξόρυξε υδρογονάνθρακες, για να αποδειχθεί ότι οι δύο
οικονομία είχαν παρόμοια ανάπτυξη. Με απλά λόγια είτε πετρέλαια έχει μια χώρα
είτε φτιάχνει κινητά, είναι η δομή της οικονομίας της που την κάνει να έχει
υψηλό ΑΕΠ και χαμηλό δείκτη GINI.
Στην Ελλάδα υπάρχουν δεκάδες τομείς που κοιμούνται όπως η δασοπονία. Η Ελλάδα
θα μπορούσε να έχει 8 δις ετησίως ΑΠΑ αποκλειστικά από την δασοπονία. Εάν
λοιπόν η Νορβηγία εστίασε σε δημόσιες επιχειρήσεις πετρελαίου, η γειτονική
Σουηδία εστίασε σε άλλους τομείς με τα ίδια εξαιρετικά αποτελέσματα. Αντίθετα
εάν συγκρίνουμε την πετρελαιοπαραγωγό Ρουμανία με την μη πετρελαιοπαραγωγό
Αυστρία, διαπιστώνουμε ότι και πάλι είναι η δομή της οικονομίας που καθορίζει
το εάν μια χώρα έχει προκόβει ή όχι.
H νορβηγική εταιρία πετρελαίων Εικόνα από το Commons Wikipedia |
Ωστόσο θα επιμείνω λίγο στην Νορβηγία, γιατί το
εθνικοποιημένο μοντέλο ήταν μια μοναδικότητα λόγω του αντίπαλου δέους της ΕΣΣΔ.
Στον υπόλοιπο πλανήτη, οι εξορύξεις ταυτίζονται με έλλειψη δημοκρατίας, έντονες
κοινωνικές ανισότητες, πολέμους και δυστυχία. Πολλές χώρες πρόκοψαν χωρίς
πετρέλαια όπως η Σουηδία, δυστυχώς όμως, καμία πετρελαιοπαραγωγός δεν είχε την
τύχη της Νορβηγίας σε θέματα δημοκρατίας και κοινωνικής δικαιοσύνης.
Για το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των εξορύξεων τα στοιχεία
είναι συντριπτικά, οπότε ας μην αποδείξουμε το αυτονόητο. Μια απλή εικόνα
οποιουδήποτε πετρελαιοπαραγωγού πεδίου, αρκεί για να διαπιστώσουμε πώς θα
καταντήσουν το Κατάκολο ή η Ήπειρος. Θα επιμείνω στο οικονομικό αποτύπωμα,
γιατί οι κοινότητες που κάμφθηκαν και δέχθηκαν τις εξορύξεις απλά "εξαγοράστηκαν". Γνώριζαν την επικείμενη απώλεια του καθαρού νερού, την κοπή
αιωνόβιων δασών, ή την απώλεια θέσεων εργασίας στην αλιεία, τον τουρισμό ή την
γεωργία. Απλά υπέκυψαν στις οικονομικές υποσχέσεις, σε θέσεις εργασίας μακριά
από τα χαλάζια, τις στάνες ή την σκληρή ζωή του ψαρά και σε απολαβές που να μην
εξαρτώνται από τον έμπορο που αγοράζει το γάλα. Αυτό είναι το κρίσιμο ζήτημα
και όχι εάν γνώριζαν την καταστροφή του περιβάλλοντος. Το κακό είναι ότι σπάνια τηρούνται οι υποσχέσεις των εταιριών. Όταν μια
περιοχή παραδοθεί στον εξορυκτισμό, δεν υπάρχει επιστροφή. Και τότε οι εταιρίες
παύουν να χαϊδεύουν αυτιά και επιβάλουν μισθούς αποικιοκρατίας. Το πιο ζωντανό
παράδειγμα στην Ελλάδα είναι ο ιερός κόλπος της Ελευσίνας.
Ας μετρήσουμε την
τουριστική αξία μια περιοχής που η αισθητική και ιστορική του αξία ισοδυναμούσε
με αυτή ίσως της Σαντορίνης ή των Δελφών, για να διαπιστώσουμε, πόσο συμβατά
είναι τα διυλιστήρια και οι προβλήτες πετρελαιοειδών με το φυσικό κάλλος και τις
αρχαιότητες. Άλλωστε τα στοιχεία από τις
ΗΠΑ6 αποδεικνύουν ότι οι περιοχές με εξορύξεις έχουν λιγότερο από το
μισό ΑΕΠ από τουρισμό σε σχέση με γειτονικές χωρίς εξορύξεις.
Ο αρχαιολογικος χώρος της Ελευσίνας το 1953 Φωτογραφία του Henri Cartier Bresson |
Ωστόσο δεν θέλω σήμερα να εστιάσω σε ούτε στο οικονομικό,
ούτε στο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Όποιος αμφιβάλει ας διαβάσει το βιβλίο της Naomi Klein
Θέλω περισσότερο να εστιάσω στην φύση των πετρελαϊκών
εταιριών, τα συμφέροντα των οποίων καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε.