Πρωτογενής τομέας, απανθρακοποίηση και κοινωνική αλληλέγγυα οικονομία, εφαλτήρια βιώσιμης ανάπτυξης

Ομιλία μου στο αναπτυξιακό συνέδριο της Νισύρου στις 19/9/18

Καλημέρα σε όλες και όλους

Κατ’ αρχάς οφείλω να συγχαρώ τους διοργανωτές και τον δήμο Νισύρου για την πρωτοβουλία και την θερμή φιλοξενία.

Η πρωτοβουλία είναι εξαιρετικά σημαντική και θα έλεγα εθνικής σημασίας,  εάν αναζητήσουμε νηφάλια τις πραγματικές αιτίες που η χώρα μας οδηγήθηκε στη χρεοκοπία.

Επιτρέψτε μου πολύ σύντομα να θυμίσω τις αιτίες αυτές:

Ο πληθυσμός της Νισύρου το 1950 ήταν 2516, ενώ το  2011 έπεσε στους 987 κατοίκους.

Αυτή η κατάρρευση δεν έχει στενά χωρικά χαρακτηριστικά, αλλά και επαγγελματικά χαρακτηριστικά. Βλέπουμε για παράδειγμα ότι οι πληθυσμοί των νησιών καταρρέουν μέχρι το 1981, αλλά μετά ανακάμπτουν. Στις μη τουριστικές περιοχές η κατάρρευση συνεχίστηκε. Η βασική λοιπόν αιτία της πληθυσμιακής κατάρρευσης είναι η κατάρρευση του πρωτογενούς τομέα.

Παγκοσμίως υπάρχει μείωση του αγροτικού πληθυσμού, αλλά αυτή η μείωση δεν οδηγεί στην ακραία αστυφιλία που έζησε η Ελλάδα. Αλλού μπορούσε θαυμάσια ο γιος ενός αγρότη να ασχοληθεί με τη μεταποίηση ή τις υπηρεσίες, χωρίς να εγκαταλείψει τον τόπο του. Στην Ελλάδα αντίθετα υπήρξε συνειδητή ιδεολογική επίθεση στην περιφέρεια. Οι χωριάτες, οι παραδόσεις, οι χοροί μας, λοιδορήθηκαν και εξευτελίστηκαν από μία επίθεση συνειδητή μετά τον εμφύλιο, ώστε να εξαναγκαστούν οι κάτοικοι να εγκαταλείψουν την ύπαιθρο, όπου ο πολιτικός έλεγχος του μετεμφυλιακού κράτους ήταν δυσχερής.

Ο δήμαρχος Νισύρου Χριστοφής Κορωναίος
στο βήμα του συνεδρίου

Η πληθυσμιακή αυτή κάμψη οδήγησε αργότερα, τις δεκαετίες 70-90 σε ένα δεύτερο κύμα εγκατάλειψης, που δεν είχε πλέον πολιτικά ή οικονομικά κίνητρα: η αρχική μείωση του πληθυσμού στέρησε τους εναπομείναντες από βασικές υπηρεσίες υγείας-παιδείας και άλλων. Η διεκπεραίωση φορολογικών υποθέσεων, οι αθλητικές δραστηριότητες των νέων, είναι εφικτές σε μία κοινωνία 2500 κατοίκων, αλλά πολύ δυσχερέστερη σε μία κοινωνία 1000 κατοίκων. Αντίστοιχα ακριβαίνουν προϊόντα, ανταλλακτικά πετρέλαιο κ.λπ. Αυτή οι δυσχέρειες υποχρέωσαν νέους κυρίως ανθρώπους σε μία μετανάστευση για να σπουδάσουν, να κάνουν παιδιά, να κοινωνικοποιηθούν.

Η νεοφιλελεύθερη μετάλλαξη της παγκόσμιας οικονομίας, τη δεκαετία του 70, ήταν η χαριστική βολή για τις νησιωτικές-ορεινές μειονεκτικές περιοχές: Η διαρκής συμπίεση των κρατικών κοινωνικών δαπανών και οι ιδιωτικοποιήσεις στερούν από τους κατοίκους μικρών κοινοτήτων πλειάδα υπηρεσιών που ο ιδιώτης δεν προτιμάει να ασκήσει σε μία μικρή αγορά. Η συγχώνευση για παράδειγμα δύο σχολείων στο Περιστέρι, λόγω μείωσης του προϋπολογισμού του υπουργείου παιδείας, μπορεί να οδηγήσει κάποια φτωχά παιδιά να περπατήσουν λίγο περισσότερο και κάποιους πιο ευκατάστατους γονείς να προτιμήσουν την ευκολία του ιδιωτικού. Το κλείσιμο όμως ενός σχολείου στην ορεινή Ναυπακτία οδηγεί στην ερήμωση ενός χωριού. Αντίστοιχα η μετατροπή ενός διθέσιου δημοτικού σε μονοθέσιο πιθανά να αναγκάσει μια οικογένεια της Νισύρου να μετακομίσει στη Κω ή ακόμα και στην Αθήνα, γιατί κανένας επιχειρηματίας δεν πρόκειται να καλύψει αυτή την συρρίκνωση του δημοσίου!

Αλλά η εγκατάλειψη της υπαίθρου είχε με τη σειρά της σοβαρές επιπτώσεις σε όλη τη δομή της κοινωνίας και της οικονομίας .Υπήρξε βασική αιτία για την εδραίωση του πελατειακού κράτους και επακόλουθα για στη χρεοκοπία με διαδοχικές κακοήθεις εξαλλαγές της κοινωνίας και της οικονομίας: