Καλημέρα φίλες και φίλοι1
Καλούμαστε να συζητήσουμε για την ενεργειακή δημοκρατία. Κατ’
αρχάς ο τίτλος ξενίζει: εάν δεχθούμε ότι ζούμε σε δημοκρατικά καθεστώτα η
έκφραση «ενεργειακή δημοκρατία» είναι παράλογη. Η δημοκρατία είναι δημοκρατία
καθεαυτή και δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να της κολλάμε επίθετα. Πώς θα
μας φαινόταν η έκφραση «διατροφική δημοκρατία», «χωροταξική δημοκρατία»,
«δημοκρατία της υγείας»;
Εάν λοιπόν συζητάμε για ενεργειακή δημοκρατία, ως αιτούμενο,
μήπως σημαντικές κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές πτυχές του πολιτεύματος
μας δεν είναι δημοκρατικές; Ας διερευνήσουμε αυτό το ενδεχόμενο, με μερικά
ιστορικά παραδείγματα, όσο πιο συνοπτικά γίνεται, γιατί άλλος είναι ο στόχος της συζήτησης:
ΑΡΧΕΓΟΝΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΗΣ
Οι πρωτόγονες κοινωνίες ήταν φύσει δημοκρατικές. Η κοινότητα
συναποφάσιζε για το κυνήγι μαμούθ ή πού θα μετακινηθεί για τροφή.
Το πρώτο έλλειμμα δημοκρατίας δημιουργείται όταν ο άνθρωπος
δεσμεύει γη για καλλιέργεια και εκμεταλλεύεται
ζώα για κρέας, μαλλί ή γάλα. Οι πρώτοι βασιλιάδες δεν είναι τίποτα περισσότερο
από όσους με τη ρώμη εγγυώντο τα πλεονάσματα της παραγωγής έναντι εξωτερικών
απειλών. Και οι
πρώτοι δούλοι είναι οι αιχμάλωτοι μαχών για διεκδίκηση γης. Για
χιλιάδες χρόνια η εξουσία ταυτίζεται με την έγγεια πρόσοδο. Αφεντικό είναι
όποιος κατέχει και εκμεταλλεύεται τη γη.
Από en.wikipedia.org |
Η αυτονόητη λοιπόν σε πρωτόγονες κοινωνίες κοινωνία βαθμιαία
υποχωρεί, όσο εδραιώνεται η δέσμευση γης από όσους έχουν την δύναμη, τους
στρατούς και τις δομές να την κατέχουν και νικούν σε πολέμους για να διευρύνουν
την επικράτεια τους.
Η σημερινή δημοκρατία στηρίζεται στο πολίτευμα που
περιέγραψε ο Αριστοτέλης. Η Αθηναϊκή Δημοκρατία ενέπνευσε τους φιλόσοφους της
Αναγέννησης και τους ηγέτες της αμερικανικής
ή της γαλλικής επανάστασης.
Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΕΚΔΗΜΟΚΡΑΤΙΣΜΟΣ
Ποιοι όμως οικονομικοί κα κοινωνικοί όροι οδήγησαν την
κοινωνία σε εκδημοκρατισμό από τον 17ο έως και τον 20ο
αιώνα;
Η απάντηση είναι απλή: Το βιομηχανικό και εμπορικό κεφάλαιο άρχισαν
να δημιουργούν πολλαπλάσιο πλούτο σε σχέση με την έγγεια πρόσοδο. Έρχεται η
στιγμή που οι φεουδάρχες χρωστάνε πολλαπλάσια χρήματα στους Ολλανδούς
τραπεζίτες από όσο αξίζει η γη τους. Ο καπιταλισμός εισβάλει ορμητικά στο
οικονομικό γίγνεσθαι. Η έγγεια πρόσοδος ακόμα και του
μεγαλύτερου κτηματία ωχριά
μπροστά στον πλούτο που συσσωρεύουν οι τραπεζίτες Ρότσιλντ ή οι κάτοχοι
ατμομηχανών Ροκφέλερ. Και ο πλούτος των Ροκφέλερ ωχριά μπροστά στην καινοτομία
του Γκέιτς ή του Ζάκερμπεργκ.
από wikipedia commons |
Στον καπιταλισμό ο καθένας μπορεί δυνητικά να γίνει Γκέιτς χωρίς
να κληρονομήσει το δουκάτο του μπαμπά του. Το κεφάλαιο στο καπιταλισμό είναι
κινητικό και έχει ανάγκη από τη δημοκρατία για να αναπτυχθεί ελεύθερα. Έχει
ανάγκη από τη δημοκρατία για να επιβάλει την καθολική εκπαίδευση ή το
έθνος-κράτος. Έχει ανάγκη από «ελεύθερους» εργάτες που να πουλάνε κινητικά την
εργασία τους και όχι ισόβια ιδιοκτησία δούλων. Οι χώρες που απέκτησαν νωρίτερα
δημοκρατικά πολιτεύματα κυριάρχησαν.
Για να μην παρεξηγηθώ, δεν ισχυρίζομαι ότι στα πολιτεύματα
αυτά δεν υπάρχει άγρια εκμετάλλευση.