ΕΞΟΡΥΞΕΙΣ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝ: ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΠΛΟΥΤΟΥ Ή ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΛΗΣΤΕΙΑ;

Τον τελευταίο καιρό η προπαγάνδα  για τον ορυκτό πλούτο της χώρας που θα μας γλυτώσει από το χρέος και κάθε άλλη κακοδαιμονία εντείνεται. Τα επιχειρήματα είναι πολλά:

• 10 τρις δολάρια αξίζουν τα πετρέλαια της Κρήτης¹.
• 800 δις θα βάλει το κράτος στα ταμεία του. Θα εξοφλήσουμε το δημόσιο χρέος και θα μας μείνει και περίσσευμα, ακόμα και ένα αντλήσουμε τις μισές από τις προσδοκώμενες ποσότητες².
•  200. 000 θα είναι οι θέσεις εργασίας, χωρίς να υπολογίσουμε μια παράλληλη ανάπτυξη, άλλων δραστηριοτήτων³.
•  Τροχοπέδη σε όλα αυτά είναι οι Οικολόγοι Πράσινοι³ που, για να σώσουν τα ψάρια και τα πουλιά, αφήνουν θαμμένο κάτω από τη γη τον εθνικό πλούτο της χώρας. Οι τοπικές κοινωνίες έχουν …στενά συμφέροντα, μικροκομματικές σκοπιμότητες και στείρες αντιλήψεις⁴.
•  Μηδενικός είναι ο κίνδυνος από την εξόρυξη φυσικού αερίου, αφού …δεν διαλύεται στο νερό⁵. Τα ηφαίστεια κάτω από την Κρήτη εκπέμπουν πολλαπλάσιους υδρογονάνθρακες χωρίς κανένα πρόβλημα.
• Η κλιματική αλλαγή είναι μία συνωμοσία σε βάρος των συμφερόντων του έθνους.

Το εντυπωσιακό σε όλα αυτά είναι η έκταση που καλύπτουν στα ΜΜΕ, σε σχέση με την έκταση που καλύπτουν τα άρθρα όσων διαφωνούν με τη λογική του εξορυκτισμού. Αναρωτιέται λοιπόν κανείς, γιατί αφού τα επιχειρήματα υπέρ του εξορυκτισμού είναι τόσο συντριπτικά, τι φοβούνται και φιμώνουν την αντίθετη άποψη.

Δεν σκοπεύω να αναλώσω πολύ χρόνο για να αποδείξω ότι όλα τα παραπάνω είναι στρεβλώσεις ή ανακρίβειες.

Κατ’ αρχάς στο άρθρο μου το 2012 «Πετρέλαια Πακτωλός ή Άνθρακες» αποδεικνύω με αδιάσειστα συγκριτικά στοιχεία ότι δεν υπάρχει καμία χώρα στον πλανήτη που να ωφελήθηκε από τις εξορύξεις. Κάποιοι μνημονεύουν τη Νορβηγία. Αρκεί μια απλή σύγκριση με τη Σουηδία, που δεν εξόρυξε υδρογονάνθρακες, για να αποδειχθεί ότι οι δύο οικονομία είχαν παρόμοια ανάπτυξη. Με απλά λόγια είτε πετρέλαια έχει μια χώρα είτε φτιάχνει κινητά, είναι η δομή της οικονομίας της που την κάνει να έχει υψηλό ΑΕΠ και χαμηλό δείκτη GINI. Στην Ελλάδα υπάρχουν δεκάδες τομείς που κοιμούνται όπως η δασοπονία. Η Ελλάδα θα μπορούσε να έχει 8 δις ετησίως ΑΠΑ αποκλειστικά από την δασοπονία. Εάν λοιπόν η Νορβηγία εστίασε σε δημόσιες επιχειρήσεις πετρελαίου, η γειτονική

H νορβηγική εταιρία πετρελαίων
Εικόνα από το Commons Wikipedia

Σουηδία εστίασε σε άλλους τομείς με τα ίδια εξαιρετικά αποτελέσματα. Αντίθετα εάν συγκρίνουμε  την πετρελαιοπαραγωγό Ρουμανία με την μη πετρελαιοπαραγωγό Αυστρία, διαπιστώνουμε ότι και πάλι είναι η δομή της οικονομίας που καθορίζει το εάν μια χώρα έχει προκόβει ή όχι.

Ωστόσο θα επιμείνω λίγο στην Νορβηγία, γιατί το εθνικοποιημένο μοντέλο ήταν μια μοναδικότητα λόγω του αντίπαλου δέους της ΕΣΣΔ. Στον υπόλοιπο πλανήτη, οι εξορύξεις ταυτίζονται με έλλειψη δημοκρατίας, έντονες κοινωνικές ανισότητες, πολέμους και δυστυχία. Πολλές χώρες πρόκοψαν χωρίς πετρέλαια όπως η Σουηδία, δυστυχώς όμως, καμία πετρελαιοπαραγωγός δεν είχε την τύχη της Νορβηγίας σε θέματα δημοκρατίας και κοινωνικής δικαιοσύνης.

Για το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των εξορύξεων τα στοιχεία είναι συντριπτικά, οπότε ας μην αποδείξουμε το αυτονόητο. Μια απλή εικόνα οποιουδήποτε πετρελαιοπαραγωγού πεδίου, αρκεί για να διαπιστώσουμε πώς θα καταντήσουν το Κατάκολο ή η Ήπειρος. Θα επιμείνω στο οικονομικό αποτύπωμα, γιατί οι κοινότητες που κάμφθηκαν και δέχθηκαν τις εξορύξεις απλά "εξαγοράστηκαν". Γνώριζαν την επικείμενη απώλεια του καθαρού νερού, την κοπή αιωνόβιων δασών, ή την απώλεια θέσεων εργασίας στην αλιεία, τον τουρισμό ή την γεωργία. Απλά υπέκυψαν στις οικονομικές υποσχέσεις, σε θέσεις εργασίας μακριά από τα χαλάζια, τις στάνες ή την σκληρή ζωή του ψαρά και σε απολαβές που να μην εξαρτώνται από τον έμπορο που αγοράζει το γάλα. Αυτό είναι το κρίσιμο ζήτημα και όχι εάν γνώριζαν την καταστροφή του περιβάλλοντος. Το κακό είναι ότι σπάνια τηρούνται οι υποσχέσεις των εταιριών. Όταν μια περιοχή παραδοθεί στον εξορυκτισμό, δεν υπάρχει επιστροφή. Και τότε οι εταιρίες παύουν να χαϊδεύουν αυτιά και επιβάλουν μισθούς αποικιοκρατίας. Το πιο ζωντανό παράδειγμα στην Ελλάδα είναι ο ιερός κόλπος της Ελευσίνας.

Ο αρχαιολογικος χώρος της
Ελευσίνας το 1953
Φωτογραφία του
Henri Cartier Bresson

Ας μετρήσουμε την τουριστική αξία μια περιοχής που η αισθητική και ιστορική του αξία ισοδυναμούσε με αυτή ίσως της Σαντορίνης ή των Δελφών, για να διαπιστώσουμε, πόσο συμβατά είναι τα διυλιστήρια και οι προβλήτες πετρελαιοειδών με το φυσικό κάλλος και τις αρχαιότητες.  Άλλωστε τα στοιχεία από τις ΗΠΑ⁶ αποδεικνύουν ότι οι περιοχές με εξορύξεις έχουν λιγότερο από το μισό ΑΕΠ από τουρισμό σε σχέση με γειτονικές χωρίς εξορύξεις.

Ωστόσο δεν θέλω σήμερα να εστιάσω σε ούτε στο οικονομικό, ούτε στο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Όποιος αμφιβάλει ας διαβάσει το βιβλίο της Naomi Klein

Θέλω περισσότερο να εστιάσω στην φύση των πετρελαϊκών εταιριών, τα συμφέροντα των οποίων καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε.

Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι μιλάμε για εταιρίες εισηγμένες στα μεγαλύτερα χρηματιστήρια του πλανήτη και αυτό σημαίνει ότι εκατομμύρια επενδυτές αγοράζοντας μετοχές αυτών των εταιριών, αγοράζουν μια προσδοκία. Και η προσδοκία είναι να εξορυχτούν τις επόμενες δεκαετίες ακόμα και οι τελευταίες σταγόνες ορυκτών καυσίμων που υπάρχουν κάτω από την γη. Είναι πολύ σημαντική αυτή η λεπτομέρεια. Η χρηματιστηριακή αξία αυτών των εταιριών δεν απορρέει από τον σημερινό κύκλο εργασιών τους. Εάν επρόκειτο για αυτό θα τις συνέφερε ήδη να επενδύσουν σε ΑΠΕ. Στο παρελθόν δεκάδες οικονομικοί κολοσσοί έκαναν στροφή σε άλλες παραγωγικές δραστηριότητες. Πόσες εταιρίας που παρήγαγαν ατμομηχανές, δεν μετατράπηκαν σε αυτοκινητοβιομηχανίες; Το ζήτημα δεν είναι το πόσο πετρέλαιο εξορύσσουν σήμερα αυτές οι εταιρίες, αλλά το πόσο πετρέλαιο έχουν υποσχεθεί στους επενδυτές τους, να εξορύξουν στο μέλλον. Το ζήτημα είναι ότι στα δισεκατομμύρια που αξίζουν σήμερα αυτές οι εταιρίες έχει ήδη συνυπολογιστεί η αξία των ελληνικών και παγκόσμιων αποθεμάτων και έχει προεξοφληθεί η εξόρυξη τους. Δεν μιλάμε λοιπόν για κάποια υποθετική μελλοντική δραστηριότητα, που εάν δεν πραγματοποιηθεί, απλά δεν θα υπάρξουν κάποια μελλοντικά κέρδη, αλλά για κεφάλαια που είναι ήδη εγγεγραμμένα στους ισολογισμούς και η απώλεια τους ισοδυναμεί με σημερινές ζημίες στην αξία των εταιριών.

Ποια θα είναι λοιπόν η στάση αυτών των εταιριών εάν κάποιος αντισταθεί στα συμφέροντα τους;

Δεν χρειάζεται να κάνουμε υποθέσεις. Μπορούμε να διαπιστώσουμε τη στάση τους, μέχρι σήμερα:

•          Στις ΗΠΑ χρηματοδότησαν μερικές από τις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές ΜΚΟ, όπως την Nature Concervancy⁷ Είναι τραγικό ότι η συγκριμένη οργάνωση, όχι μόνο χρηματοδοτήθηκε από τις πετρελαϊκές εταιρίες, αλλά έφτασε να επιτρέψει την υδραυλική ρωγμάτωση σε περιοχή ύψιστης περιβαλλοντικής σημασίας στην οποία ζούσαν απειλούμενα είδη.
•          Να θυμηθούμε ότι ο Καναδός πρέσβης παρενέβη στην ελληνική κυβέρνηση, όχι επειδή επιχείρησε να διώξει την Eldorado Gold, αλλά απλά επειδή επιχείρησε να επιβάλει έστω τους περιβαλλοντικούς όρους που περιγράφονταν στην ευνοϊκή υπέρ της εταιρίας ΑΕΠΟ. Άρχισαν

  

  https://vimeo.com/253430168

  τότε τα παπαγαλάκια το παραμύθι ότι η ελληνική κυβέρνηση διώχνει τις επενδύσεις. Η εταιρία είχε την δύναμη να «μεταφράσει» την υποχρέωση της ελληνικής πολιτείας να προστατεύει το δημόσιο συμφέρον από όσους παρανομούν, σε δήθεν «επίθεση» ενάντια στη φίλη χώρα του Καναδά και των συμφερόντων της.
•          Να θυμηθούμε ότι τα ελληνικά δικαστήρια δεν στάθηκαν στο ύψος τους στην περίπτωση της Eldorado. Δεν είμαι σε θέση να ισχυριστώ ότι υπήρξε χρηματισμός, και οι δικαστές επιτρέπουν σε μία εταιρία να λειτουργεί χωρίς να τηρεί τις συμβατικές της υποχρεώσεις! Ας υποθέσουμε καλοπροαίρετα ότι οι δικαστές συνυπολογίζουν τις αποθετικές ζημίες από το κλείσιμο μιας τέτοιας εταιρίας, οπότε φτάνουμε στο παράλογο σημείο να θεωρούμε την συνέχιση της λειτουργίας σημαντικότερο αγαθό από την τήρηση του νόμου. Δηλαδή η στιγμιαία ζημία από το κλείσιμο μιας εταιρίας, που παρανομεί, θεωρείται μεγαλύτερη, από τη διαχρονική καταστροφή που προκαλεί η παρανομία. Έχουμε λοιπόν το εξαιρετικά ανησυχητικό φαινόμενο μια πολυεθνική να απειλεί τη συντεταγμένη πολιτεία, ότι εάν επιβληθεί ο νόμος και το δίκαιο, …θα αποχωρήσει!!! Ποιος πρέπει να είναι άραγε ο βαθμός εξάρτησης μιας δημοκρατικής κοινωνίας από έναν ιδιώτη, ώστε να υφίσταται αυτές τις συμπεριφορές; Τι διαφέρει αυτή η δικαστική ανοχή, από την ανοχή άλλων κοινωνιών σε καρτέλ κοκαΐνης που επικαλούνται ακριβώς το ίδιο επιχείρημα: Ότι η εργασία χιλιάδων ανθρώπων εξαρτάται από το καρτέλ!

Δυστυχώς η εξάρτηση στις εξορύξεις υδρογονανθράκων θα είναι πολύ μεγαλύτερη.

Το μείζον λοιπόν πρόβλημα στην επιλογή του εξορυκτισμού είναι ότι αυτές οι πολυεθνικές είναι πολύ μεγάλες και επενδύουν τεράστια ποσά για να κατοχυρώσουν την ιδιοκτησία των κοιτασμάτων. Έχουν ήδη προεξοφλήσει την εξόρυξη και τα δισεκατομμύρια της κεφαλαιοποίησης τους ξεπερνούν πολύ την παραγωγική διαδικασία.

https://www.youtube.com/watch?v=l6iJwY0aCw0

Το δεύτερο κρίσιμο ζήτημα στην ταυτότητα των αντιπάλων μας ξεκινά και αυτό από μία παραδοξότητα που διαπίστωσε η Ναόμι Κλάιν⁸ : Όσο πιο πολύ αποδεικνύεται η επικείμενη καταστροφή της κλιματικής αλλαγής, τόσο περισσότερο ισχυροποιούνται οι αρνητές της. Είναι πράγματι παράδοξο γιατί το αναμενόμενο θα ήταν να απομονώνονται οι αρνητές μετά από καταστροφές όπως αυτή του Κατρίνα ή στο Μάτι.

Η απάντηση στο παράδοξο δεν είναι ευχάριστη και θέτει το παγκόσμιο κίνημα κατά τον εξορύξεων μπροστά σε ένα ιστορικό δίλημμα: Το κίνημα αμφισβήτησης της κλιματικής αλλαγής συσπειρώνει όσους έχουν συνειδητοποιήσει ότι το κίνημα κατά των εξορύξεων είναι στην πράξη κίνημα ενάντια στον καπιταλισμό. Ξέρουν πολύ καλά οι απολογητές του εξορυκτισμού ότι εάν το κίνημα ενάντια στον εξορυκτισμό νικήσει, το πλήγμα στον αμερικανικό τρόπο ζωή θα είναι αμείλικτο. Και το πλήγμα ενάντια στην αέναη συσσώρευση κεφαλαίου θα είναι επίσης καθοριστικό. Σήμερα το πιο σκληρό αντικαπιταλιστικό μέτωπο δεν είναι ούτε η μάχη για τους μισθούς, ούτε η μάχη για την κοινωνική συνοχή. Είναι η μάχη ενάντια στην αλόγιστη και εκθετική καταλήστευση των φυσικών πόρων, γιατί  είναι ακριβώς αυτή η εκθετική καταλήστευση που συντηρεί την βιωσιμότητα του οικονομικού συστήματος.

Αντίστροφα το κίνημα ενάντια στις εξορύξεις, πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι ο καπιταλισμός είναι αδύνατον να συντηρήσει το σημερινό επίπεδο κατανάλωσης και πλούτου, πού ούτως ή άλλως αφορά μια μικρή μειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού, χωρίς να εντείνει εκθετικά την καταλήστευση του ορυκτού πλούτου. Έχει παρέλθει η εποχή που αρκούσε να αγοράζουμε λαμπτήρες χαμηλής κατανάλωσης και υβριδικά αυτοκίνητα. Παρά τα τεράστια βήματα σε αυτή την κατεύθυνση, η κατανάλωση ορυκτών καυσίμων όχι μόνο δεν μειώθηκε, αλλά αντίθετα αυξήθηκε. Σίγουρα η αλλαγή συμπεριφοράς των πολιτών μας έδωσε χρόνο, αλλά τελικά οι ριζικές αλλαγές που επιβάλλει η συμφωνία των Παρισίων θίγουν την ρίζα του καπιταλισμού και το κατεστημένο οικονομικό σύστημα νιώθει ότι απειλείται από την απανθρακοποίηση

Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε την τεράστια αμηχανία μας ολόκληρης ανεπτυγμένης κοινωνίας, αλλά και των πολιτικών δυνάμεων στις υπό ανάπτυξη χώρες, που ξαφνικά καλούνται να παραδεχθούν, ότι τα μοντέλα κατανάλωσης και οικονομικής μεγέθυνσης οδηγούν στον γκρεμό!!! Τους είναι απείρως πιο εύκολο να αρνηθούν την ύπαρξη της κλιματικής αλλαγής παρά να συγκρουστούν με τον καταναλωτισμό και το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο.

Αντιδράσεις ενάντια σε αγωγό, σε
περιοχές Ινδιάνων
Από Wikipedia

Αυτοί είναι οι λόγοι που στην μάχη ενάντια στις εξορύξεις δεν μπορούμε να αρκεστούμε σε μια κυβερνητική επιλογή. Είναι εύκολο για αυτούς τους κολοσσούς να εκβιάσουν μια κυβέρνηση με άνοδο των spreads και με μποϋκοτάζ επενδύσεων. Μπορούν εύκολα να ρίξουν μια εθνική οικονομία
στα Τάρταρα. Εάν μια τοπική κοινωνία δεν καταστήσει, με την αντίσταση της, ασύμφορη την επένδυση σε κάποια περιοχή, ακόμα και εάν μια κυβέρνηση αντιστεκόταν, κάποια επόμενη θα υπέκυπτε. Πουθενά στον πλανήτη δεν σταμάτησε εξόρυξη αποκλειστικά από κυβερνητικές επιλογές.

Και αυτό είναι και η απάντηση σε κάποιους κακεντρεχείς που από την ασφάλεια της αντιπολίτευσης «αναρωτιούνται» γιατί οι Οικολόγοι Πράσινοι εξακολουθούμε και ανήκουμε σε μία κοινοβουλευτική ομάδα που δεν καταψηφίζει τις εξορύξεις. Θα είχε νόημα αυτή η ερώτηση εάν υπήρχε στο εθνικό κοινοβούλιο μια άλλη τάση που να αντιτίθεται στις εξορύξεις, ή εάν η δική μας παραίτηση και οι πρόωρες εκλογές μπορούσαν να φέρουν στο κοινοβούλιο μια πλειοψηφία ή έστω ισχυρή μειοψηφία που να αντιταχθεί στις εξορύξεις.

Δεν υπάρχει όμως, εκτός από τους Οικολόγους Πράσινους, καμία άλλη πολιτική οικογένεια που να αντιτίθεται. Το ΚΚΕ είναι υπέρ του εξορυκτισμού και απλά καταδικάζει τις ιδιωτικές εξορύξεις.

Η πολιτική επιλογή των Οικολόγων Πράσινων είναι σαφής: Ουδέποτε θα υποκύψουμε στον ανώδυνο καταγγελτισμό. Θα συνεχίσουμε να αξιοποιούμε κάθε μέσο για να ενημερωθούν οι πολίτες για τα πραγματικά οικονομικά αποτελέσματα, όπως ρεαλιστικά καταγράφονται σε όλες τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες και όχι με όμορφα νούμερα, που ουδέποτε έγιναν πράξη σε οποιαδήποτε περιοχή του πλανήτη. Οι εξορύξεις υδρογονανθράκων απειλούν άμεσα την ίδια την προοπτική της ανθρωπότητας και οι πολίτες οφείλουν να γνωρίζουν τι θα συμβεί στην περιοχή τους, πριν συναινέσουν στην αποδοχή των εξορύξεων! Και η πολιτεία οφείλει να ζητήσει την αποδοχή των τοπικών κοινωνιών πριν δεσμεύσει ολόκληρες περιοχές στις αμετάκλητες επιπτώσεις από τις εξορύξεις

Σημειώσεις:

Το άρθρο στηρίζεται στην ομιλία μου στην εκδήλωση των Οικολόγων Πράσινων στις 14 Σεπτεμβρίου 2018 στο δημαρχείο Θεσσαλονίκης. Αναδημοσιεύεται από την ΕΦΣΥΝ

1.          Α. Φώσκολος: Πάνω από 10 τρισ. ευρώ η αξία των υδρογονανθράκων της Κρήτης
2.          Το διαφαινόμενο Ελντοράντο και οι πράσινες ιδεοληψίες
3.          Ο.π. Το διαφαινόμενο Ελντοράντο και οι πράσινες ιδεοληψίες
4.           Ο.π. Το διαφαινόμενο Ελντοράντο… και «Πώς μπορεί η χώρα να γίνει νέο Ελντοράντο»
5.            Ο.π Το διαφαινόμενο Ελντοράντο και οι πράσινες ιδεοληψίες
6.           Ζωή Βροντίση Οι επιπτώσεις των εξορύξεων υδρογονανθράκων σελίδα 14
7.           Ναόμι Κλάιν: Καπιταλισμός εναντίον Κλίματος εκδόσεις Λιβάνη
8.          Ο.π. Ναόμι Κλάιν: Κεφάλαιο «Η δεξιά έχει δίκιο. Η επαναστατική δυναμική της κλιματικής αλλαγής»

Η φωτογραφία του διυλιστηρίου είναι από την Wikipedia